m IJPEREN EN HET ARRONDISSEMENT.
Politiek, Nieuws- Handels- en Annoneenblad.
li
Philips Van Artevelde.
i
H
14
is
Negentiende jaar.
Zaterdag 1 Juli 1905.
Nummer 26.
Kloosterscholen.
St- Pieterspenning.
De groote processie van Maeseyck.
fff drukregel. Rechterlijke eerherstellingen: 1 fr. per regel - Akkoord ner i nf n«n 7T Per 6 maanden 1 fr 50 Per 3 maanden 1 fr. - Annoncen; 15 cent
„Ute berichten van verkoopingen of andere bekendmakingen ten bureeie KJLnnft cantiemen Per nummer. - Afzonderlijke nummers voor artikels, enz. 4 fr. per 100
die voor het buitenland worden ontvangen door den Office de Puèlicité. '°gelijfd' De annoncen voor België, ter uitzondering der beide Vlaanderen, als-
«ederteekend toe te zenden. Artikelen ongeteekend of personnallteiten bevattendeworde^t verzocht alle ^genaamde artikels uiterlijk tegen Vrijdag middag vrij
Men zou denken, als de katholieken de
staatsscholen zoo slechts vinden, zij Zelf voor
goede scholen weten te zorgen, met gods
dienstig onderwijs (de afwezigheid daarvan
immers was de grootste grief), doch in elk
geval even degelijk als die hunner politieke
tegenstanders'?
Het is een bekend feit, dat Belgie voor zijn
volksonderwijs niet zooveel doet als behoorde
te doen een natie, welke aanspraak wil
maken op beschaafdheid. Het aantal onge-
letterden geeft reeds bescheid op de zooeven
gestelde vraag. Nog heden telt Belgie arron
dissementen, waar 50 °/0 der bevolking lezen
nog schrijven kan.
Doch wij hebben ons hier slechts bszig te
houden met de katholieke scholen, meer
bepaaldelijk gericht tegen de in 1879 inge
richte neutrale gestichten, de eerste en ook
emiggedane stap om het volksonderwijs vrij
te maken van den overwegenden invloed
der Roomsche geestelijkheid.
Het zijn hoofdzakelijk de kloosterscholen,
welke in 1879 tot de liberale Belgische
schoolwet aanleiding hebben gegeven. Nu
ten gevolge van de immigratie der Pransche
kloosterlingen de kloosterscholen in Belgie
ÏT&e-Orban gepubliceerde inlichtingen,
weer tan volle gewicht.
De gewone vorm de- katholieke meisjes
school was de kantwerkschool. In 1845, den
tijd toen Prère-Orban schreef, waren er in
West-Vlaanderen 11,159 leerlingen, verdeeld
over 124 kantwerkscholen. Deze gaven
aanleiding tot een uitgave van 74,951 fr.,
doch tevens tot een opbrengst van 1,526,800
fr. Wij zien dadelijk waarom.
In Oost-Vlaanderen waren ar 123 kant
werkscholen met eene uitgave van 75,420 fr.
eu een opbrengst van 1,519,000 fr.
In 1883 werd door den hoogleeraar De
Ridder, van Gent, verslag uitgebracht, over
deze scholen, en alhoewel er 30 jaren ver
loopenwaren, sedert Frére-Orban zijn treu
rige cijfers had bekend gemaakt, kwam het
Geschiedkundig Roman.
Deze maatregelen verwierven de alge
meens goedkeuring en verhieven Artevelde
niet enkel in de achting, maar tevens in de
liefde van het volk. Alom hoorde men zijne
wijsheid en zijn vooruitzicht roemen en,
wtil hij bij deze hoedanigheden nog de vast
beradenheid paarde, werden al zijne ont
werpen en verordeningen, tot groot voordeel
der stad, met stiptheid uitgevoerd.
Doch, was Philips verdiept in de bezig
heden welks 's lands belangen hem opleg
den, en deden hem deze bemoeiingen zijne
eigen aangelegenheden op den achtergrond
schuiven, met Raas van Herzeele was het
gansch anders gesteld. Sinds den noodlot-
tigen dag van 24" Januari, was zijn zoon
Gozewijn nog niet wedergekeerd en geen het
tanste bepaald nieuws, had men sedert van
hem ontvangen. Die onzekerheid waarin de
edelman zich ten opzichte van zijn kind
e*ond, liet hem geene rust en meer dan
eeQs. hij Artevelde verzocht maatregelen te
willen nemen om ten minste dien doodelijken
wijfelte doen ophouden.
Eene andere reden deed hem overigens
toen aan 't licht, dat er op de 516 katholieke
onderwijzeressen slechts 7 waren, die een
diploma bezaten, dat het, eigenlijk onderwijs
slechts enkele minuten in beslag nam, dat
men slechts wat lezen leerde, zelden wat
schrijven en rekenen, en dat de kinderen,
die de zusterscholen verlieten, slechts bij
uitzondering konden lezen.
De meeste tijd werd integendeel besteed
aan kantmaken, de kinderen waren aan
't werk van vijf of half zes 's morgens tot
acht, en zelfs tot negen uren 's avonds.
Zelfs werden in zulke kloosterscholen
kinderen van 6 jaar aangenomen, zoodat de
bisschop van Brugge op zeker oogenblik
tusschenbeide moest treden en beslissen, dat
het kind eerst op 7 jarigen ouderdom zou
worden toegelaten.
Van schoolhygiène mede hadden de be
stuurders zulker inrichtingen niet het minste
begrip. De te Brugge onder de kinderen der
kloosterscholen bestatigde sterfte was, van
1871 tot 1881, 17 °/0.
Wat echter de kroon spant, was de stelsel
matige exploitatie, waarvan het kind van
wege de zusters het voorwerp was en is.
De leerlingen worden dus aan den arbeid
gezet, en verdienen geld. Jawel. Voor 8 a 10
was het geval in Yperen, waar de zusters
nog eenigzins onder toezicht stonden.
Wij willen ook eens de toestanden van het
platteland beschouwen.
Het schoolenkwest, ingesteld door het
liberaal ministerie (1879 -1884), heeft een
voorbeeld doen kennen van een kind, dat
voor twee maanden arbeid, 30 centiemen
had ontvangen; een ander van 5jaar oud,
dat voor den arbeid van 3 maanden 5 fr. had
gekregen.
De offlciëele verslaggever van het enkwest
heeft berekend, dat de zusters haar leerlin
gen elk jaar een millioen franken aan loon
ontroofden.
Bij het lezen dezer feiten komt de recente
zaak van den Goeden Herder te Nancy
weer in 't geheugen.
eene spoedige oplossing wenschen. De plot
selinge en gelijktijdige verdwijning van
Kerste en Gozewijn werd door sommige
personen op eene gansch dubbelzinnige wijze
uitgelegdhet was den edelman ter oore
gekomen dat zonderlinge geruchten over de
jonge lieden in de stad in omloop waren.
Dit bedroefde hem uitermate. Ook bood hij
zich op eenen morgen, bij Artevelde aan om
den Opperhoofdman ernstig te onderhouden
over de voorvallen die de eer der twee
gelieven zoo nauw betroffen.
Gij gelooft dus ook dat onze kinderen,
eer en deugd vergetende, te zamen weg
gevlucht zijn om aldus eene toestemming
voor hun huwelijk af te dwingen? sprak
hij.
Volstrekt niet; ontkende de edelman.
Kerste is te zuiver en te onschuldig om
zich aldus tot zulke gemeene daad te laten
overhalen en mijn zoon is te eenvoudig en te
braaf om ze haar voor te stellen daaraan
twijfel ik niet.
Welk is dan uw gedacht omtrent deze
geheimzinnige zaak? Daneel van Halewijn
zal toch zeker de schaking niet geboden
hebben vernam Artevelde.
Dat Daneel van Halewijn de oplich
ting bevolen hebbe, kan ik ook maar slechts
Men begrijpt daarbij best de reactie, welke
in Frankrijk heeft plaats gehad; Belgie is
intusschen nog niet zoover gevorderd. Voor-
loopig worden de grenzen opengesteld voor
de kloosterlingen, welke ten gevolge van de
wet Waldeck-Rousseau het land verkozen te
ontruimen, zoodat het aantal der monniken
en nonnen, die tegenwoordig in Belgie ver
blijf houden, vermeerderd is met een goed
deel van de circa 40,000 uitgeweken kloos
terlingen.
Eene aalmoes voor O. H. Vader als 't U
belieftZoo zal men bij het einde der
maand Juni, op alle hoeken der straat en in
alle huizen gaan smeeken. De Paus is in de
uiterste armoede; hij klaagt, weent, en snakt
om geholpen te worden. De kerk wordt zoo
vervolgd, dat zijne dienaars hem niet kunnen
ter hulp komen en dat zij bij de ongelukkigste
en armste lieden, die zelf onderstand noodig
hebben, de laatste centen gaan afbedelen.
Door dit herhaald en gedurig kermen en
klagen, zouden de eenvoudig lieden geneigd
zijn te gelooven, dat de Paus waarlijk onge
lukkig, ellendig, arm en medelijden wekkend
verjaring plaats had, moet ons J"daarvan
overtuigen
Een Italiaansche kanunik nam op zich een
nieuwe penning voor Z. H. in te richten,
penning die zou genomen worden, op de
traktementen van de kanunniken en geeste
lijken van al de bisdommen van Italië. Deze
opoffering, zoo dacht de insteller, zou voor
de betalers niet aanzienlijk wezen, en de
Paus zou daardoor eene aanzienlijke ver
meerdering van opbrengst in zijnen St-Pie
terspenning bekomen 1
Dit ware beter dan aftroggelarij bij bur
gers en werklieden te plegen, doch ge ziet
van hier, dat het voorstel aanhangers vond
bij d geestelijken I Zij hebben liever zelf op
het zweet van den werkman te leven.
Zoo gaat het schooien immer voort. De
gelooven. Het bericht, volgens welk Kerste
in het kasteel van Hansbeke zou opgesloten
zitten, geeft wel eenigen schijn fan waarheid
aan die veronderstelling, doch waarom zou,
in dat geval, de wegvoering van Gozewijn
noodig geweest zijn -
Die overweging heb ik ook reeds
gedaan, en zij heeft mij insgelijks doen aar
zelen; nochtans schijnen mij slechts twee
uitleggingen mogelijk, namelijk eene vlucht
of eene oplichting.
Vergeef mij dat ik uw gevoelen niet
deel, maar ik meen den sleutel van het ge
heim te bezitten.
Zoo dan, laat eens hooren.
Hebt gij niet bemerkt dat, sedert
eenigen tijd, de jonge Wouter van Massemen
bijzonder veel iever voor de volkszaak shijnt
te toonen -
Inderdaad, en dan
Voor mij is die genegenheid een be
drieglijk uithangbord. Wouter wil onze aan
dacht afleiden om eene bedreven misdaad te
doen vergeten of valsche bedoelingen te
bewimpelen; misschien is hij wel plichtig
onder de twee opzichten. In mijne oogen is
die Massemen een huichelaar, een ver
rader...
Zyt gij niet wat streng en voorbarig
openbare macht deed goed op alle hoeken
der straat uit te plakken
Past op de Gauwdieven
De groote processie is, volgens gewoonte
op Kermiszondag uitgetrokken.
Achter het Heilig Sacrament pronkte de
heer Richelhet bestuur van den ijzerenweg
Hasselt Maeseyck moet niet mager worden,
want wij hebben bestatigd dat onze vriend
Richel zoo vet wordt als een das en het is
zeker in deze hoedanigheid, dat hij in de
processie, eene der eerste plaatsen, bekleeide,
want wij kennen hem anders geene titels
voor deze eer toe.
Nevens den merkwaardigen bestuurder
van den ijyerenweg, ging eenvoudig, de heer
Colpart, die, zoo het schijnt, opzichter der
scholen is. Hij bad dat hij zweettedat was
zeker om vergiffenis te vragen dat hij vroeger
te Ypertn een hevig liberaal geweest was.
Wij hebben nog eenen kerel bemerkt die op
zijne schouders een soort van billardsbol
droeg met twee oogen er in.
Men verzekert ons, dat die zoo wat in de
niet veel aan processies doch houden meer
aan den heiligen Mathius, die zegt
5° Zoo ook als gij bidt, doet niet gelijk
de schijnheiligen, die in de vergaderingen
en op de hoeken der straten staande, wil
len bidden, om van de menschen gezien
te worden. Voorwaar, ik zeg u, zij hebben
hun loon al weg.
6° Maar gij, wanneer gij bidt, ga bin
nen in uwe kamer, en bidt, met gesloten
deuren, uwen Vader in het verborgen
en uw Vader die in het verborgen ziet,
zal het u toonen.
7° Nu, als gij bidt, zoo gebruikt niet
veel woorden, gelijk de heidenen, welke
meenen dat zij door de menigte hunner
woorden zullen verhoord worden.
in uw oordeel
Volstrekt niet, want de herhaalde
afwezigheden van den ridder uit de stad
zeggen niets goeds. Ik geloof dat hij met onze
vijanden onder den dekmantel ligt en hun
onze handelwijze en ontwerpen verklikt.
Zulke handelwijze ware echt verraad
en zou den dood verdienen. Ook beloof ik u
stellig die beschuldiging ernstig te onder
zoeken. Maar ik zie niet welke betrekking
dat alles heeft met de verdwijning onzer
kinderen.
- Meer betrekking dan gij meent. Heeft
Wouter onlangs niet naar de hand van
Kerste gedongen en is hij toen niet door de
maagd afgewezen gaworden
Dat is zoo. Zij gevoelde voor den edel
man geeno de minste genegenheid en heeft
hem verzocht haar zijne liefdeverklaringen
te sparen.
Mijns dunkens heeft Wouter van
Massemen zich over dien hoon willen wreken
en zal hij van de algemeene vreugde gebruik
gemaakt hebben om ongemerkt onze kinde
ren te ontvoeren. Iets in alle geval is zeker,
namelijk dat Wouter op den dag uwer eed
aflegging met onze kinderen door de straten
der stad gewandeld heeft.
Wordt voortgezel).
n
■"d
II
WEEKBLAD
'en' JÈ w
"ir""' iiie^
weet overal opduiken, krijgen Oo uw.
(17« Vervolg).
iwor>_ Anfvanrrnn nii IK x nr\nr\i±,
