hij terzelfder tijd aan de steden de voordeelen verzekerde, die
ge hun nu ontfutselt. Wat kunt gij aanwijzen Uw landbouw-
stokerijen? Wel, ze hebben u 10 miilioen gekost? Wat uwe
leeningen betreft, ze stapelen zich zoo onrustbarend op, dat ieder
verlichte Belg een alarmkreet slaakt.
Denkt ge, dat het land uw slechte daden heeft vergeten. In
1884 zijt ge aangekomen met den kreet: Weg met belastigen
Welnu, gij hebt ze doen klimmen, want't is niet op de schoolwet,
dat de verkiezingen van 1884 plaats hadden ondanks uwe jere
miaden en leugens hadden de kiezers de liberalen aan 't bewind
gehouden in 1880 en '1882. Die wet van 1879 ten andere, waar
borgde de vrijheid van godsdienst, gezien de schoolmeester
belast was met de les van catechismus. Maar gij hebt naar niets
willen luisteren en ge zijt zoo ver gegaan, dat men u de onder
wijzers heeft zien beschermen, die hun plicht hadden verloo
chend en hun school verlaten. (Zeer wel, links.)
En wat er nog overbleef van het openbaar onderwijs, wilt gij
vernietigen door de hatelijke wet welke de heer Woeste heeft
overgelegd en heer minister van Binnenlandsche Zaken omge
werkt. Door die wet zullen de weldadigheidsbureelen voortaan
de voogden der gemeenten worden en kunnen deze geen brood
Hoeh soep meer aan scholieren geven.
Wij willen leerplicht, omdat het noodig is en alle burgers
gelijkstelt. Voorzeker is het niet te voorzien wanneer er vol
strekte gelijkheid onder de menschen zal heerschen, doch alles
moet worden aangewend om dat ideaal te bereiken. Elke burger
moet recht op het bestaan hebben het kind moet dus geleerd
en gevoed zijn, om zijnen weg door de wereld te maken.
Vroeger beweerde men, dat het vaderlijk gezag de leerplicht-
verbood nu is het een ander liedje. Er wordt thans gezegd, dat
er geene vrijheid van onderwijs bestaat zonder Staatstoelagen
Men vergeet dat de katholieken onder het Nederlansch bewind
vrije, mededinging in zake van onderwijs eischten, en onze
grondwetgevers kenden ze hun toe. Dan is het ongerijmd het
recht op toelagen te eischen.
De formule de Staat buiten de school was te streng het
scheen eenvoudiger eenige openbare scholen te laten bestaan en
te trachten ze clerikaal te maken. Dat. blijkt zonneklaar uit
eenen omzendbrief welken ik hier heb, en waarin namelijk
wordt gezegd, dat de onderwijzer moet trachten de dogma's
overeen te brengen met de wetenschap en zijne leerlingen te
overtuigen
De heer Huysmans. Dus moet hij leeren dat Josué de zon
deed stilstaan.
De hesr Janson Hij moet den oorsprong der wereld onder
wijzen, zonder rekening te houden met het stelsel van Coper
nicus en bevestigen, dat de wereld in zes dagen werd geschapen.
Hoeveel mannen zouden uit hun ellendigen toestand geraken,
zoo zij geen ander onderricht genoten dan uw lager onderwijs,
waarde tijd vooral besteed wordt aan gebeden en paternosters
Overigens kunt gij geene tegenwerping aan beginsel tegen den
leerplicht inbrengen gij bepaald er u eenvoudig bij, een recht
af te eischen tot toelagen, recht, dat gij beweert, men weet niet
ten gevolge van welke geestesafdwaling, stilzwijgender wijze in
de Grondwet te zijn geschreven.
Wat het stemrecht belreft, de katholieke partij heeft schuld
aan den nieuwen veldtocht voor de herziening, daar zij de
kiesvoorwaarden voor de provincie en gemeente heeft verscherpt
niemand kan het halfslachtig stelsel verdedigen, dat iémand
toelaat gemeenteraadslid te worden, zonder dat hij kiezer voor
de provincie kan zijn
Gij voerdetnog meer in uw schild 't Is wat den heer Van-
denpeereboom tot zijnen val bracht.
Gij past de evenredige vertegenwoordiging voor de gemeente
niet toe, tenzij in geval van herstemming, zoodanig, dat ze maar
toepasselijk wordt op de groote steden.
Ik noodig het kiezerskops uit, overal dat groot beginsel van
gelijkheid toe te passen., dat het algemeen stemrecht verbeeldt
met de samengaande waarborgen.
Gij hebt recht niemendal gevonden, uitgezonderd uwe aan
vallen tegen den heer Hvmans, die niet zeer moedig waren.
Wat zou hij door u toegejuicht zijn geworden, indien hij een
andere meening dan zijn partij had voorgestaan. Wij hebben
rechtzinnig een formule gezocht, die de arbeid van ons pro
gramma moest verzekeren en de heer Hymaris heeft bewijzen
gegeven van politiek doorzicht en van wijsheid.
Wellicht zal mijn loopbaan niet lang meer zijn. Protestatiën
De heer Huysmans. Waarom dan 1 Gij zijt jonger dan ooit'
De heer Janson.-Ik heb uren van gevaar gekend en stor
men doorstreden en hinderpalen overwonnen: maar nooit kende
ik de ontmoediging. En 't was voor mij een schoon en aandoen
lijk uur, toen wij dit programma der linkerzijde ondertee
kenden. Thans is de liberale partij vereenigd als de vijl vingeren
van één hand.
Herinnert u dat gij het bewind ia handen hebt gekregen,
slechts omdat wij verdeeld waren omdat de socialistische partij
pas geboren was en in politiek nog niet begreep dat zekere toe
gevingen kunnen noodig zijn. Maar thans is het gevaar te groot
voor u, want onze opposition stemmen zijn zoo talrijk ais de
uwe en waren onze stemmen niet rechts en links verspreid
geweest, wij zouden het bewind reeds heroverd hebben.
Denkt gij dat ons programma zal ten onder gaan? Dwaling
Het moet zegepralen, omdat het gelijkheid op alle gebied eisc-ht,
men zou bijna van 't land wanhopen, indien het ons het ver
trouwen niet schonk, dat wij hem vragen. Wordt het ministerie
van morgen samengested, dan zult gij te vergeefs grieven zoeken
om het omwer te werpen.
Een gelukkige dag zal die zijn, waarop onze straten niet meer
met ongelukkigen zullen gevuld zijn, die het geluk niet gehad
hebben niet ter schole te gaan en onderwijs te genieten. Wij
willen de vrouw in de huishouding, den man aan t werk, het
kind in de School, den ouderling gevrijwaard tegen de ellende.
Dat willen de liberalen, wanneer zij recht willen geven aan het
volk, dat al die nationale rijkdommen heeft tot stand gebracht,
waarop de heer Minister van Financiën roem t
De heer Woeste heeft ons een fabel verhaald, die men op de
schoolbanken aanleert en heeft ons gezegd alles is voor den
leeuw en de leeuw is de socialistische partij.
Dat is zeer vleiend voor deze; maar de heer Woeste heeft ver
geten, dat de leeuw het zinnebeeld van 't Belgische volk is.
Voor 't Belgische volk, dienstplicht
Voor 't Belgische volk, leerplicht 1
Voor 't Belgische volk politieke gelijkheid en maatschappe
lijke hervormingen 1
En vermits de heer Woeste, met La Fontaine schermt, zal ik
hem de fabel van de slang en de vijl herinneren. Evenals de
vijl is ons programma hard als brons, staal en diamant en het
zal u niet gelukken er stukken uit te halen
Uw programma heeft vooreerst tot doel te behouden zooals
indertijd te Rome, dan te verbeteren doch over die verbeteringen
heeft de heer Woeste een voorzichtig stilzwijgen bewaard ein
delijk beletten. Is behouden en beletten niet hetzelfde 1
Gij hebt uw werk volbracht en hebt nog slechts eenen wensch
het bewind behouden om uwe, vrienden te bevoordeelen. Gij hebt
geen enkele politieke, sociale of financiëele hervorming, dien
naam waardig, meer tot stand te brengen.
Zonder voorspellingen te willen doen, geloof ik rechtzinnig in
de overwinning der liberale partij, die zoo roemrijk was in
't verleden en waarvan 't programma zoo waar en zoo eenvoudig
is, dat zekere onzer tegenstrevers er zekere punten van aanne
men als de dienstplicht en de leerplicht.
Zij zal als overwinnaar uit de kiezingen van 27 Mei te voor
schijn treden en 't land zal een uitspraak doen, die voor iede
reen een ontlasting zal zijn en ik zou nog aarzelen, hadde men
dezer dagen geen aartsbisschoppelijk stuk openbaar gemaakt
dat ons de verklikkerij heefd bekend gemaakt, die in 't land
door de geestelijkherdis ingericht, om de burgers in geloovigen
en ongeloovigen te verdeelen.
Doch, gevoelende dat ons programma gelijkheid in alles en
voor allen is, zal het u bij de aanstaande verkiezingen doen
vallen Warme goedkeuring en levendige toejuichingen, links.
Spreker wordt door zijne vrienden geluk gewemcht.)
