RDESELARE1
llllKEMTI(WIILlfr%MV#UCHTERVELDE
FERS METAUX IfZER METALEN
Cïaeyssens-Titeca
Voor uwe Portretten
DUHAMEEUW
TEL. 21
4
POUTRELLES POTRELLEN
3, Blinde Liedenstraat, YPER - Tel. 39
EMAILLAGE - NICKELAGE VERLAKKEN - VERNIKKELEN
CHROMAGE CHROMEEREN
VERVOER - VERHUIZINGEN
AUTO - TAPISSIÈRE
Precies zegt Fred
Welvertelt Fred dan Kibangu heeft zijn leer der Kibahgisten
vooral in Thysstad en omstreken verkondigd. Zoodat al hetgene ik er nu
©ver weet uit rechtstreeksche goed ingelichte bron komt.
Simon Kibangu is de neger, die de laatste jaren het meest over zich
deed spreken, en die niet alleen de administratie van Thysstad, maar
ook de Distrikt-Kommissaris, de Gouverneur der Provincie, de Gouver
neur Generaal en zelfs het Belgische gouvernement veel hoofdbrekens
bezorgde. Want Kibangu was een revolutionnaire neger van de gevaar
lijkste soort.
Hij kreeg een opleiding op een der Protestantsche Missieposten uit
de streek. Hij werd catechist, weldra hoofdcatechist, ja zelfs diaken der
Protestantsche gemeente. Het was een type die een buitengewoon scherp
verstand had, en dan ook door zijn stamgenooten hoog geprezen en
enorm bewonderd werd. Dat zou hem verleiden zich uit te geven als
profeet, door God uitverkoren. Erger hij zou zich aan 't hoofd plaatsen
van een oproerige bende. DE NEGER-PROFEET.
Maar luistert.
Zekeren dag dus gaf Simon Kibangu. in 'n verwaande vlaag, zich
uit als profeet, die door God uitverkoren werd om alle blanken te verja
gen uit Afrika. Ten bewijze, zei hij, had God hem de wonderbare macht
gegeven de inboorlingen van alle kwalen en ziekten te kunnen gene
zen. Kibangu predikte venijn en haat tegen het Europeesch gezag en
tegen de Europeesche instellingen in Afrika. Zijn slagwoorden waren
goed gekozenReeds te lang zei hij wordt de Congo uitgezogen
door het door God vervloekte rasEuropa voor de Europeanen, en Con
go voor de Congoleezen Deze leuze vond 'n geweldigen ingang bij
de negers. Daarenboven Kibangu was een prima volksleider, die in kor
ten tijd zijn landgenooten met 'n formidabel resultaat tot zich wist te
trekken Aldus wist hij in betrekkelijk weinig tijd de gansche bevol
king van Thysstad tot zijn ideaal te winnen. Meer weldra kwamen de
inlanders van heinde en verre toegeloopen, om hun wondermensch, hun
redder te zien en toe te juichen.
PAN-NEGRISME.
Ook honderden zieken kwamen tot den zwarten Gezant Gods. Hij
suggereerde zieken spoedige genezing. Toen verwachtte men zelfs van
hem. dat hij dooden terug in 't leven zou oproepen. Maar zijn tijd was
daartoe nog niet gekomen, zei hij.
Intusschen werden de meest wonderbare dingen over Kibangu ge
fantaseerd en als waarheid rondgebazuind. Vooral vele machinisten,
klerken en telegrafisten van den spoorweg, die zich allen bij deze be
weging aansloten, maakten een reuze publiciteit voor dat Pan-Negrisme.
Ook de bemanning der verschillende rivierbooten hielp enorm mee, om
in de binnenlanden de zonderlingste dingen over de heiligheid en won
derkracht van Kibangu ruchtbaar te maken.
Kibangu was de Man Gods. Wat Kibangu beveelde werd stipt uitge
voerd. Zei hij Verbrandt de plantages dan werden de plantages
verbrand. Gebood hij Staaktdan werd het werk gestaakt.
Hij raadde vasten en boete aan. Honderden die hem volgden staak
ten zonder meer alle werk, wreven zich in met asch, ten teeken van
rouw, en brachten den ganschen dag door met in koor te huilen en te
jammeren.
Er werd veel vergaderd. Men sprak weldra over een leger Kiban-
gisten, met Simon Kibangu als generaal, gehoorzaamd door kapiteins,
officieren en soldaten. De posten der Protestantsche en Katholieke Mis
siën liepen leeg, en de geestelijke overheid protesteerde en diende klacht
in tegen Kibangu.
TER DOOD VEROORDEELD.
Eerst zagen de autoriteiten van Thysstad er weinig gevaar in.
't Zaakje zou wel doodbloeden, dachten zij. Maar weldra werd er ook
gestaakt door het personeel in dienst der Blanken. Dat werd gevaarlij
ker. Zekeren dag werd de overheid verwittigd dat ook het zwarte spoor
wegpersoneel zou staken. Toen werd, op den vooravond der staking ener
giek ingegrepen, en wel van hoogerhand. Ingezien Thysstad het centrum
der staking bleek, werd het gansche district tot militair gebied ver
klaard. Kibangu werd na lang zoeken gevangen genomen en ter dood
veroordeeld (1). Honderden voorname Kibangisten werden verbannen
(2). Koning Albert, eveneens ingelicht, veranderde op het laatste mo
ment de doodstraf voor Kibangu in levenslange tuchthuisstraf. Teneinde
Kibangu niet te laten poseeren als martelaar zijner leer, en aldus z'n
aanhangers niet te prikkelen tot oproerig verzet, werd hij verbannen
naar Elisabethstad, waar hij nu nog steeds verblijft en beschouwd wordt
als messias en verlosser, die de Congoleezen eenmaal zal redden uit de
macht van de Blanke Overweldigers.
Formidabel zeiden wij. BLOEDWEG
Toen plots van onderwerp veranderende, want we nadei den Inkisi,
vroeg Fred ons plots Hoe hebt ge de col van den Palabala opgei eden
Onze trein moest tweemaal terug naar beneden, vooraleer hij de
col van Palabala op kon, zei Gaston.
Toen wij kwamen haalde hij het bij de tweede bestijging, zei
Fred. Maar je moest eens in Thysstad de oude Grieken en Porcugeezen
hooren vertellen over het aanleggen van dien spoorweg hier. Weet je
hoe zij den spoorweg Matadi-Thysstad heeten
Nee!
De Bloedweg
Hoe komen ze daar bij
Jullie herinnert je wel hoe onzen Prof. Maurissen (3) ons eens
sprak over de enorme moeilijkheden die men alhier te ovei komen had
om dien spoorweg te leggen. Hoe men na twee jaai zwoegen slechts
negen kilometer ver was, en bijna 12 millioen vooroorlogsche frank had
uitgegeven. Nu hebben jullie op Km. 6 over de watervallen van den
Mpozo gereden. Gemerkt
En of zeg ik.
Wel daar konden de werklieden, slechts bij middel van ladders
vooruitgaan, op gevaar af in de watervallen van den Congo neer te
storten, en er tegen de rotsen ten pletter geslagen te worden. Aan de
inzakking aan Km. 6 moesten andere negers, aan koorden hangende, bo
ven de watervallen van den Mpozo werken. De Palabala zelf is een
enormen granietblok, waar 't werk slechts kruipend opschoot. En dat
spijts Sierra-Leonen, Akkra's, Senegaleezen, Lago's, Monrovianen, Da-
homeërs, Zanzibariten en ruim 500 Chineezen van Hong-Kong de dui
zenden Congoleezen hielpen. De werklieden sneuvelden er bij honderden.
Er kwamen er een duizend om, en duizenden anderen werden zwaar ziek
door een te kort aan versche levensmiddelen, door de hooge temperatuur
en een gemis aan lommer, door besmettelijke ziekten, bloedloop, béri-
béri (4), enz... Vandaar dat vele negers het werk ontvluchtten, dat er
muiterij ontstond, en dat er 'n ontmoediging, 'n wanhoop kwam in de
rangen van het zwarte personeel. Eerst in 1893 men was in Maart
1891 begonnen bereikte de lokomotief op Km. 16 den top van Pala
bala. Van dan af ging het werk rapper, en kreeg het zwarte werkvolk
weer goeden moed. Nog 't zelfde jaar, in December, kon de eerste sectie,.
42 Km. lang ingehuldigd worden.
In Thysstad zijn er nu nog negers die er aan meewerkten, en voor
dien ook op dien weg vrachtdragers waren. Het schijnt dat die mannen
nogal wat hebben meegemaakt, eri dat zij van de blanken formidabel
van de zweep kregen. Zoodat sommigen nu nog durven beweren dat er
van heel dien ontzaggelijken weg geen pleksken is, dat niet doordrengd
werd met 't bloed van zwoegende of geslaagde negers.
Nu overdrijft je protesteerden wij alle drie.
Nee Nee, verdedigde Fred zich in allen ernst. Of ben je nu reeds
de examen-stof vergeten Weet je dan niet meer dat men in den be
ginne de weerspannige negers met de zweep sloeg tot ze soms bleven
dood liggen, met bloedende opengescheurde billen en lenden. Dat de
Staat daarom tusschen kwam en 't aantal toegelaten zweepslagen op 12
per dag vaststelde (-5).
Inderdaad geven wij toe, en toen nieuwsgierig vragen wij Zag
je reeds zweepslagen geven
Mijn beste kerels, dat ziet je iederen dag tweemaal's Morgens
en 's middags bij het appel van 't werkvolk, de soldaten en de gevan
genen. Want het toedienen van zweepslagen is 'n alledaagsche straf.
En zooals je weet wordt er op het bloote achterste gezweept, zoodat
soms 't vel openscheurt en er bloed uitzijpelt.
Een gefluitDe trein stopt. We zijn te Inkisi. Fred neemt afscheid.
Wij wenschen hem 't beste toe, en beloven elkaar te schrijven.
Een paar minuten later rijden wij weer door den nacht verder... Wij
praten nog wat op het balkon, en kijken naar de wilde schimmen, opge
wekt door 't licht der wagens en de uit de lokomotief in de lucht open-
sprengelende gloeiende houtsprankels.
Ik rookte een cigaret, en ging toen weer mijn plaats innemen. Mijn
vrouw en veel andere reizigers sluimerden rustig in.
Het was zeer stil nu. Buiten was er in de donkerte weinig te zien. Ik
mijmerde over alles wat ik nu reeds op den trein vernomen had over
den neger profeet, den bloedweg, de matrak op bloedende lijven, over
moord- en vergiftigingszaken.
Toen ben ik ook ingesluimerd, en ontwaakte eerst 's morgens te half
zes, een half uur vóór wij te Leopoldstad aankwamen.
(1) In Belgisch Congo mag de doodstraf uitgesproken en uitgevoerd worden
kogel of verhanging.
(2) Acht maanden later werd ik te Lowa benoemdhet verbanningsoord
van ruim 100 Kibangisten. Ik verbleef er ruim twee jaar in hun midden. Later
vertel ik zeer interessante gegevens over hen.
'3) Professor in de Aardrijkskunde aan de Koloniale Staatsschool te Brussel.
<4> De béribéri is een soort lamheid.
(5) Nu pas verminderd tot 9.
(Nadruk verboden).
(Wordt vervolgd).
Jef VAN WYNSBERGHE.
r\E I Aki D A A 1*®% Maatschappij in geuieenschappcli.jken Naam
«Ut LUMDAAKÜ Oud Huis JOSEPH SEYS
in binnen- en buitenland met
'18, DickebuscHsteenweg, 118
TPFR Telefoon 189
erzorgd werk. Matige prijzen.
wendt U tot het vermaard huis
PHOTOGRAAF
19, Tempslstrast, 19, YPER - Tel. 170
O
Begeeft zich ten huize voor alle photowerken,
huwelijken en familiegroepen.
Al het werk is gewaarborgd - Spoedige uitvoering.
Open op Zon- en wekedagen.
