NAAR EN DOORHEEN HET
KONCOLEESCHE OERWOUD
OORLOGSMUSEUM
ONZE CROOTE REPORTACE
TWEEDE DEEL
III.
GOEDENDAG, MIJNHEER!
door Jef VAN WYNSBERGHE
TE LEOPOLDSTAD
DE AANKOMST.
Voor den trein Leopoldstad binnenloopt, dwarst hij eerst een vlakte,
waarop hier en daar plantages en groote werkplaatsen zich af teekenen
tegen den weelderigen plantengroei. Weldra wordt dan weer de breede
Congostroom zichtbaar. Kort daarna komt men aan in het station van
Leopoldstad, dat veel gelijkt aan onze klein-steedsche stationnetjes.
Vooraleer wij het station uitmochten moesten onze reispapieren gevi
seerd worden.
Een overdekte oude vrachtauto bracht ons, die verder den Congo
stroom zouden opreizen, naar de stoomboot KIGOMAwaar wij
dadelijk een groote kabien te onzer beschikking kregen.
Na ons te hebben verfrischt konden wij er onmiddellijk ontbijten
DE STROOMBOOTEN
Met de Kigoma zouden wij den Congostroom van Leopoldstad tot
Stanleystad verder opvaren ruim duizend twee honderd kilometer ver,
weze zoowat viermaal de reis Brussel-Parijs. Daar zouden wij twaalf
dagen over doen, daar de boot bij duisternis niet verder kan varen, be
lemmerd door talrijke gevaren klippen, zandlagen, drijvende boom
stammen, drijvende eilandjes, enz. enz...
Op het gedeelte Leopoldstad-Stanleystad varen benevens verschei
dene vrachtbooten drie passagiersbooten Michelin Tabora en
Kigoma
Die stoombooten zijn zoowat 10 tot 15 meter breed, en 60 tot 70 m
lang. Zij hebben een draagkracht van zoowat 500 ton. Er is plaats op voor
72 blanken, 60 negers, en 6 Hindoe's, Senegaleezen of Arabieren.
De diepgang van die booten is uitzonderlijk klein Slechts één meter
twintig (1.20 m.) Stroomopwaarts is hun gemiddelde snelheid 8 Kilome
ter per uur, zoodat zij ongeveer 160 uren over den afstand Leo a Stan
varen. Stroomaf worden er ongeveer 15 Kilometer per uur afgelegd. (1)
De ketels worden heet gestookt met brandhout zes steres per uur
Een stere brandhout betaalt aldaar gemiddeld zestien fr. (2)
Van Leo tot Stan (3) worden op die booten voor onderhoud machi
nes, vijftig liter machine- en vijftig liter cilinderolie gebruikt.
Op die stroombooten bestaan het personeel uit drie blanken (een ka
pitein, een hofmeester en een werktuigkundige) en uit 33 zwarten
(4 dieppeilers, 4 dwarsers, 1 capita voor houtdragers, 12 houtdragers, die
ook dienst doen als matrozen, 1 capita voor ketel. 6 stokers. 1 capita
voor machien en 4 smeerders).
Alle blanken reizen er eerste klas behalve een Gouverneur, een Bis
schop en hoogere personaliteiten, voor wie een luxe-kabien voorbehou
den is. Senegaleezen, Hindoe's, Arabieren en andere beschaafde kleur
lingen reizen er tweede klas.
De negers moeten derde klas nemen, en moeten persoonlijk voor hun
voedsel zorgen, 's Avonds, wanneer de boot ergens stil ligt. dan moeten
alle passagier-negers van de boot om op den oever, ergens onder een han
gar te vernachten.
Voor een blanke kost die reis Leo a Stan ongeveer 1000 fr. restaurant
en nachtverblijf niet meegerekend. Immers dan komt daar nog bij per
dag en per persoon 90 fr. restaurant, en 32 frank voor nachtverblijf
Zoodat de reis Leo a Stan eigenlijk op 2500 fr. per persoon moet gere
kend worden. Voor de kleurlingen is het bedrag der reis enorm lager
Totdaar eenige interessante gegevens, die wij gedurende de reis
konden noteeren.
LEOPOLDSTAD
Na het dejeuner, dat op het bovendek opgediend werd (4) en na
onzen kabienkoffer te hebben uitgepakt, gingen wij uit op verkenning
vaft Leopoldstad.
Leopoldstad ook veelal Kinshasa of kortweg Kin genoemd is
thans de hoofdstad van de Belgische Congo. De stad strekt zich uit over
verscheidene kilometers. Langs de vele breede en proper onderhouden
lanen rijzen er prachtige tropische gebouwen op. De administratieve
bureelen en gebouwen staan samen gegroepeerd (5) op eenige kilome
ters afstand van het eigenlijke Kinshasa, dat het handelskwartier is.
met groote werkplaatsen, moderne banken, comfortabele hotels en de
belangrijke havenplaats. De twee kwartieren zijn verbonden door een
prachtlaan, die doorheen het mooie groote Kalinaplein loopt, waarop
bet ruiterstandbeeld van Leopold II staat, en waar weldra het nieuwe
paleis van den Gouverneur Generaal zal oprijzen (6).
Leopoldstad is werkelijk een grootstad. Alles is er grootsch, indruk
wekkend mooi opgevat. Er heerscht modern leven. Honderden auto's
rollen voorbij. Een vliegtuig dwarst de lucht. Dames wandelen er in
lichte toiletten, de heeren stappen voorbij in kraaknette witte of crême-
gele kostumes. Er wordt intens geleefd. In een bar wordt champagne
(1) Stroomafwaarts wordt er toch nog 10 dagen over gevaren.
(2) Hooger op, in de Maniema Kasongo werd de stere brandhout 4-»
frank betaald.
13) Algemeene gebruikte afkortingen voor Leopoldstad en Stanleystad.
(4) Op de Kigoma is geen speciale eetzaaler wordt gedejeuneerd, gedi-
«eerd en gesoupeerd op het bovendek.
(5) Deze wijk noemt men Kalima
16) Dat paleis zal minimum 12 millioen frank kosten.
gedronken. We zien mannen met energieke trekken velen zitten op de
barza (7). Velen spreken Fransch of Engelsch, sommigen Portugeesc:.,
anderen Vlaamsch of Nederlandsch, enkelen Spaansch of Italiaansch.
Allen citeeren cijfers en nog cijfers het zijn zakenlui.
De inlanders loopen er beter en naar Europeeschen trant gekieed
dan in Matadi. Toch treft ook hier het karakteristieke gearabiseerden
loopen in lange lichte rokken, en de minder begoede negers met de
hemdslippen boven den broek.
BOY GEENGAGEERD
's Middags bood zich een twintigjarige neger bij mij aan, om als boy
geengageerd te worden. Hij heet Kindoio. Hij sprak gebroken Fransch.
Hij toonde mij een werklivret. Hij was reeds vroeger vier jaar in
diensteerst anderhalf jaar bij een Administrateur, daarna twee jaar bij
een ander Staatsagent, en laatstleden zes maanden weer bij een Admi
nistrateur. Hij kreeg drie goede aanbevelingen. Hij verdiende 25 frank
pocho (8) en 250 frank mweziWeze zoowat 375 frank per maand. Dat is
slechts één. Eens ter plaatse moet ik nog een kok, en een loopjongen
engageeren. Wat zal mij dat per maand kosten Misschien wel dui
zend frank. Veel te duurIn Europa, en op de zeeboot had men mij
heel wat lager cijfers opgegeven Ik aarzelde Kindoio te engageeren. Ik
informeerde, hopende dat men mij zeggen zou Wacht tot in Stanley
stad Want eerlijk gezegd, ik wist niet of ik wel dan niet een boy noo-
dig had op de boot. Maar passagiers raadden het me sterk aan Enga
geer hem voorloopigDan kan hij op de stoomboot voor U ieder dag
wasschen (9). Daarenboven in Stanleystad vindt U misschien geen goe
den boy Ik engageerde dan Kindoio. Zijn reis naar Stan werd toch
door den Staat betaald, daar ik op reis recht had op een boy.
NAAR BRAZZAVILLE
In den namiddag vaarden wij den Congostroom over, naar Brazza
ville, de hoofdstad van Fransch-Equatoriaal Afrika. Dat deden wij
Tony met Finchen, Gaston, mijn vrouw en ik zoomaar als plezier
tochtje, om eens een kijkje te nemen op de Fransche kolonisatie.
Weten jullie, vraagt Tony ons, terwijl wij op een motorbootje aan
't overvaren zijn, waaraan Brazzaville zijn naam te danken heeft.
Heelemaal nietschokschouderden wij, met 'n monkellach om
dergelijke encyclopedische vraag.
Wel, zei Tony, het mag jullie vreemd voorkomen, maar ik weet
het. De ontdekkingsreiziger Pierre Brazza, graaf van Savorgnan, kreeg
het bij Verdrag van Oktober 1880 van Makoko. En daar Graaf Brazza
door Frankrijk gewaardeerd wordt als de schepper van de kolonie
Fransch-Congo. hebben ze de hoofdstad naar zijn naam geheeten.
Waar haal jij die wijsheid vragen wij.
Ik lees er precies een werk over Conférence et lettres sur les
trois explorations dans l'Ouest-Africain
Zoodra wij te Brazzaville aankwamen werden wij als bestormd door
een drietal neger-chauffeurs, die zeer degelijk Fransch spraken, en door
een tiental pouce-pouce-loopers. Wij lieten ons uit eigenaardigheid ieder
in een pouce-pouce gezeten gedurende een paar uren rondleiden. De wa
gentjes op gummi-banden werden door de loopers in snellen vaart voor
uitgetrokken. Het leek wel een kleine koers die ons opvroolijkte. Ook
Brazzaville is evenals Leopoldstad een moderne aangelegde tropische
grootstad. Ook hier rijzen prachtgebouwen op, liggen er breede mooie
lanen, toeten auto's voorbij, wandelen Europeesche dames en heeren in
gedistingeerde kostumes.
Wij rijden gevangenen voorbij. Het valt mij op dat die geen ijzeren
ketting om den hals gebonden hebben. Ik vraag aan mijn looper uitleg
Dat komt, licht de neger mij in, doordat wij door Frankrijk be
schouwd worden als Franschman. Wij zijn citoyens. En een citoyen
krijgt geen ketting om den hals, en ook geen zweepslagen. Dat gebeurt
alleen in Belgisch Congo, waar de neger niet als Belg behandeld wordt,
maar als boschjesmensch.
U spreekt nogal frank merk ik koud op.
U vraagt mij naar inlichtingen, mijnheerantwoordde hij mij
toen beleefd, en wij Fransche negers hebben vrijheid van gedachte.
Kan een Fransche neger dan alle rangen bekleeden, in de Fran
sche Administratie vraag ik nog nieuwsgierig.
Zeer zeker! bevestigt mij de neger. Zelfs in het leger zijn er Fran
sche negers die een hoogeren officieren graad bekleeden dan Fransche
blanken.
Zoodat, zei ik verbaasd, bij u blanken onder 't gezag kunnen staan
van negers
Waarom niet ergert zich mijn looper merkbaar. De waarde van
den mensch ligt toch niet in zijn kleur of afstamming, maar wel in
zijn bevoegdheid.
U moest philosoof worden, negeerde ik lachend, en sprak toen
geen woord meer over dat zeer interessante doch gevaarlijk wordend
onderwerp. (10).
GEZELLIGE AVOND
Eens terug te Leopoldstad, deden wij aldaar nog 'n toer per auto, en
s avonds hadden wij een heel gezellig samenzijn op het dek van de
Kigoma Wij namen afscheid van Gaston, die 's anderendaags 's mor
gens met een andere boot naar de Kasaï zou afreizen.
Wij zelf zouden eveneens 's morgens te zes uur den Congostroom te
rug opvaren, terwijl andere makkers een uur-later per vliegtuig naar
Coquilhastad zouden doorreizen.
(7) barza Congoleesch woord voor terras.
(8) De inlanders hebben een dubbel loon: een weekloon (pocho) dat ofwel
in natura of in geld uitgekeerd wordt, en daarenboven een vast geldeliik maan-
delijksch (mwezi).
(9) Immers ieder dag ververscht men zich van linnen en ook van kostuum
en t vuil goed wordt steeds dadelijk gewasschen ieder dag.
(10) De inlichtingen die de neger mij te Brazzaville gaf, werden mij later
door bevoegde blanken als juist bevestigd
(Nadruk verboden). (Wordt vervolgd).
Jef VAN WYNSBERGHE.
HEBT REEDS DE MUSEA IN STAD BEZOCHT
Begin met het
VAN T IEPERSCH
SAILLANT
U zult zoo aangenaam verrast zijn dat gij er andere zult bezoeken
ALTIJD IETS NIEUWS!
Oorlogsmuseum van 't lepersch Saillant ingang Boomgaardstraat.
MW
TE KOOP TER DRUKKERIJ DUMORTIER
34. BOTERSTRAAT, 34 YPER
