WAT Wij LEZEN
3
IK HEB MIJN ZOON VERMOORD
Die professoren toch!
VAN WEEK TOT WEEK
Naamdagen.
Zon.
Maan.
Maanstanden.
Herdenkingen.
Dat is de vreeselijke wroeging van Robert, de Duitsche Kellner,
uit het boek DE MENSCH IS GOEDvan Leonard Frank. Robert
had vol teederheid en liefde zijn eenig zoontje opgevoed. Hij had den
kleine sabeltjes, trommeltjes, geweertjes, tinnen soldaten gegeven om
mee te spelen. De jongen werd twintig jaar. Hij werd op een Dinsdag
opgeroepen... En in den zomer van 1916 ontving Robert bericht, dat zijn
zoon gevallen wasOp het veld van eer.
De wereld lag in puin
Een groot schuldbewustzijn groeide in Robert
We laten de schrijver aan het woord
In het Hotel waar Robert dient wordt een groote vergadering ge
houden...
Zevenhonderd paar oogen van zevenhonderd
menschen blikten onder een drukkend stilzwijgen
radeloos naar den spreker. De vrouwen, oie niets
meer in de keuken hadden en de vrouwen, wier
mannen te velde waren of reeds gevallen, hadden
roode plekken op de wangen gekregen. De ijzeren
druk, die sinds twee jaar over geheel Europa lag,
lag- zichtbaar ook over deze zevenhonderd in
leed en ontbering verkommerde lastdieren.
Een kleine jongen had het kindergeweertje
achter de piano, die op het podium stond, van
daan gehaald en mikte, de geweerkolf aan de
bleeke wang naar beneden op de zevenhonderd
onbeweeglijke mannen en vrouwen. Allen keken
naar het gat van den blikken loop.
En daarbuiten stonden, de geweerkolf aan de
wang, in schuld en zonde miljoenen menschen
tegenover miljoenen menschen, die in zonde en
schuld stonden.
Toen sprong Robert toe. Hij deed het heel
langzaam. Hij trad zoo zeker als een slaapwande
laar op den jongen toe, nam het speelgoed van
zijn wang weg en trad naar voren tot aan den
rand van het podium.
En terwijl de spreker water dronk en zijn pa
pieren ordende, zei Robert
«Dit ding hier is een geweer. Dat heb ik... ik
zelf heb het voor mijn jongen gekocht. Daarmee
heeft hij gespeeld. Daarmee heeft hij zonder het
te merken de liefde uit zijn hart gespeeld. Daar
mee heeft hij leeren schieten. Ik heb hem leeren
schieten, leeren moorden. Mijn zoon is gevallen.
Hij is dood. Ik ben zijn moordenaar... Vadertrots,
eerzucht, gedachtenloosheid en sleur hebben mij
moordenaar laten worden. En toch heb ik alleen
gedaan, wat gij ook gedaan hebt. Onder u heeft
ook menigeen zijn zoon... verloren.»
Robert brak het geweertje op zijn knie en liet
de twee stukken rustig vallen. Dat had ik vijf
tien jaar geleden moeten doen... Hebt gij het ge
daan?... Dan zijn jullie ook moordenaars.
Onze mannen en zonen schieten mannen en zo
nen dood. En die mannen en zonen schieten onze
mannen en zonen dood. En ieder die thuis is ge
bleven hooptMijn man, mijn zoon komt terug.
Laat de anderen vallen en sterven.
Zoo iets kan alleen een waanzinnige wenschen...
Ik vraag u is hij geen moordenaar, die een on
schuldig kind zoo opvoedt, dat het eerst een moor
denaar moet worden, voor het zelf vermoord
wordt Wordt een zóó opgevoed onschuldige, als
hij een eveneens onverstandig opgevoed onschul
dige doodschiet, niet een moordenaar Er is he
den ten dage in Europa geen mensch meer, die
niet tot moorden in staat zou zijn. Wij zijn ver
blind en moordenaars, omdat wij den vijand bui
ten ons zoeken en meenden te vinden. Niet de
Engelschman, de Franschman, de Rus en voor
dezen niet de Duitscher, maar in onszelf is de vij
and. En wij zien daarom in andere menschen den
vijand, omdat de daadwerkelijke vijand, in ons
binnenste iets is, dat niet aanwezig is. Het ont
breken der liefde is de vijand en de oorzaak van
alle oorlogen. Heel Europa schreit, omdat heel
Europa niet meer kan liefhebben. Heel Europa is
krankzinnig, omdat het niet kan liefhebben.
Of is het geen waanzin, wanneer gij u verheugt
over het berichttweeduizend Fransche lijken
lagen voor onze linies Zijn de inwoners van Pa
rijs niet krankzinnig, als zij zich verheugen over
het bericht tweeduizend Duitsche lijken lagen
voor onze linies
Wij schreien van verdriet of onze oogen blijven
droog van verdriet als onze zoon is gevallen. Zoo
lang wij niet evenzoo van verdriet schreien, als
een Franschman is gevallen hebben wij niet lief.
Zoolang wij niet voelen een mensch. die ons
niets heeft gedaan, is gevallen en gestorven, zoo
lang zijn wij krankzinnig. Waht deze man. die
viel en stierf, had een moeder, een vader, een
vrouw, die van verdriet schreien. Hij was een
mensch. Wilde zoo graag leven. En moest sterven.
Waarvoor Waarom Hij moest sterven, omdat
hij niet liefhad. En wij, zijn moordenaars, lieten
hem sterven, omdat wij niet liefhebben
Robert maakte onder het spreken korte geba
ren met zijn hand. zoodat het witte servet heen
en weer slingerde. Het was zoo moeilijk, ook aan
anderen mede te deelen, wat men zelf voelde en
zich had bewust gemaakt. En toch was alles zoo
eenvoudig, zoo vanzelfsprekend. Maar de men
schen hadden zich het vanzelfsprekende uit het
hoofd gezet. Zij hadden de liefde eenvoudig ver
geten, zooals men zijn paraplu laat staan.
Men behoeft alleen maar lief te hebben, dan
valt er geen schot meer. Dan hebben we vrede.
Kinderen zijn wij dan op onze aarde... Het heele
werelddeel weent. Daaraan is te merken, dat het
werelddeel in staat is tot liefde. Geheel hopeloos
zou alles eerst dan zijn, als Europa lachte, omdat
heel Europa bloedt. Maar er is geen huis in Euro
pa, waar geen tranen vloeien. Dat is de liefde, die
uit de menschenoogen weent, omdat zij verdreven
is uit de harten der menschen.
Wat doet gij, als nu op het oogenblik een u
vreemd mensch de zaal binnenkomt en een van
u, dien hij nooit gezien heeft, de bajonet in het
lichaam stoot Gij zoudt den krankzinnige niet
begrijpen. Precies hetzelfde doen uw mannen en
zonen ook zij stooten de bajonet in het lichaam
van mannen en zonen, die zij nooit gezien hebben,
zoodat de gewonde een schreeuw geeft, zich
kromt en valt. Wat heeft hij uw zoon misdaan
En wat heeft uw zoon dengene misdaan, die hem
de bajonet in het lichaam stiet
Hebt gij u er wel eens een voorstelling van ge
maakt op welke wijze uw jonge zoon, die zoo
graag, och zoo graag nog had willen leven, moest
sterven Meisje, tracht je eens voor den geest te
brengen den laatsten blik van je bruidegom, die
gewond, smachtend van dorst zes uren lang in de
zomerhitte in het prikkeldraad hing. Stel je zijn
laatsten, vreeselijk langen blik voor.
Vrouw zeide Robert tot een vrouw die ver
bleekte, langzaam, zoodat alle zevenhonderd het
hoorden Wat heeft je man, dien je liefhad, die
je brood en kinderen gaf, dengeen gedaan, die
hem de bajonet in het lichaam stiet
De vrouw kermde, en liet haar hoofd zinken op
den schouder van wie naast haar zat.
De menschen zijn waanzinnig, werkelijk en
waarachtig krankzinnig, omdat zij de liefde heb
ben vergeten, en omdat zij de liefde hebben ver
geten. gelooven zij, dat alles moet zijn zooals het
is Ons volk, zooals wij het zien, bestaat alleen
nog uit verminkten en erbarmelijk uitziende kin
deren, vrouwen en grijsaards. Als men nu nog
de armen en beenen, de afgescheurde lichaams-
deelen, de miljoenen uiteengerukte lijken, waar-
onder ook uw mannen en zonen zijn, van de
slagvelden zou halen en in uw straten werpen
vlak voor uw oogen, zoudt gij dan nog zeggen
men moet zich immers weten te schikken Of
zoudt gij eindelijk bereid zijn, lief te hebben, wat
ook daaruit voortkwam Zoudt gij dan eindelijk
zeggen ik wil niet leven, als ik niet mag lief
hebben Zoudt ge inzien, dat degenen die u ver
bieden lief te hebben, vijanden zijn Vijanden
van den mensch Vijanden des volks Ziet ge niet
de bergen verscheurde menschen lichamen Ze
liggen voor uw oogen, liggen in uwe straten, zoo
dat er geen wagen meer kan doorrijden en gij
geen stap meer kunt verzetten. Uw zonen Uw
zonenUw mannenVaders BloedigVer
scheurd Onherkenbaar
Een kreet klonk uit het midden der zaal. Ach
teraan bij den ingang van de zaal hoorde men een
gesteun als van een dier. Een oude man liet het
hoofd op de hand zinken. Een meisje stond op
tusschen de rijen stoelen zij had de oogen wijd
geopend en wierp zich op de knieën.
Wij mogen onszelf nu niet langer voorliegen
en zeggen Alleen de Tsaar, de Keizer, de Engel-
schen zijn de schuld ervan.Robert legde lang
zaam zijn hand met het servet op zijn borstIk
ben de schuld. En jij bent de schuld. En jij, en
jij... Want ook wij hadden, evenals de Tsaar, de
Engelschen. de Keizer, de millionair en de milliar-
dair, de liefde vergeten. Neemt de schuld op u,
opdat ge de liefde weer deelachtig kunt worden»...
Midden in de nacht bonsde het dienstmeisje op de
slaapkamerdeur.
ProfessorProfessorEr is een inbreker in de
bibliotheekriep zij angstig.
De professor dacht even na en v roeg toen
Welk boek leest hij
van 5 a 11 November 1938
Zaterdag 5 NovemberLeatus. Odrada, Zacharias.
Zondag 6 NovemberFoillanus. Leonardus. Winocus.
Maandag 7 NovemberErnest, Willebrordus.
Dinsdag 8 November De 4 gekroonde Broeders.
Woensdag 9 NovemberEstalla, Theodorus.
Donderdag 10 November: Tryphon, Respicius en
Nympha.
Vrijdag 11 November: Martinus. Menas. René.
Zaterdag 12 NovemberLivinus.
Zondag 13 NovemberDidacus. Stanislaus, Kotzka.
Opgang Ondergang
Zaterdag 5 November6 u. 44 16 u. 24
Zondag 6 November6 u. 46 16 u. 22
Maandag 7 November: 6 u. 48 16 u. 21
Dinsdag 8 November: 6 u. 49 16 u. 19
Woensdag 9 November: 6 u. 51 16 u. 18
Donderdag 10 November6 u. 52 16 u. 16
Vrijdag 11 November: 19 u. 46 10 u. 25
Opgang Ondergang
Zaterdag 5 November15 u. 03 3 u. 42
Zondag 6 November15 u. 33 4 u. 52
Maandag 7 November 16 u. 09 6 u. 04
Dinsdag 8 November16 u. 50 7 u. 16
Woensdag 9 November 17 u. 40 8 u. 26
Donderdag 10 November18 u. 39 9 u. 30
Vrijdag 11 November: 19 u. 46 10 u. 25
Volle Maan 7 November te 22 u. 23 m.
Laatste Kwartier 14 November te 16 u. 20 m.
Nieuwe Maan: 22 November te 0 u. 5 m.
5 November 1794 Inrichting van het Fransch Direc
torium. Aan het hoofd stond Merli, de vervolger van
den Franschen koning Lodewijk XVI. dien hij gelukte
op het schavot te doen sterven. Op 5 Sept. 1797 stemde
het Directorium een wet waarbij al de priesters den
eed van afkeer moesten afleggen. Meer dan 9.000 gees
telijken. die zich daartegen verzetten, werden verbannen.
6 November 1771 Geboorte te Praag van Aloys Sene-
felder, uitvinder der steendrukkunst. Hij stichtte te
Miinchen een drukkerij met den hofmusicus Gleiszner.
en te Offenbach richtte hij een drukkerij voor muziek
op. In 1800 ging hij naar Weenen, waar hij met Gleiszner
een drukkerij voor muziek vestigde. Dit gebeurde sa
men met von Hartl. die den steendruk voor zijn katoen
drukkerij wenschte te gebruiken. In 1826 lukte Senefel-
der erin gekleurde platen te drukken, die op schilde
rijen in olieverf gelijken. In 1828 drukte hij dergelijke
platen op linnen. Hij overleed te München 26 Februari
1834.
1792Na de overwinning te Jemappes door de
Franschen, komt België onder Frankrijk's juk. Kort
daarop begonnen de plunderingen.
1836Overlijden van Karei X. koning van Frank
rijk gedurende de jaren 1824-1830.
7 November 1659De vijandelijkheden tusschen de
Spanjaarden en de Franschen eindigden door den slag
der Duinen nabij Duinkerke, alwaar Frankrijk door
Engeland werd ondersteund. Het grootste deel van
Vlaanderen viel in de macht van Frankrijk en Filip IV
verhaastte zich met Lodewijk XIV den vrede te tee
kenen, gezegd der Pyreneën, omdat hij geteekend werd
in het Fazanteneiland, aan den voet der Pyreneën.
1822Eerste Vlaamsche leergangen ingericht door
Hooger Onderwijs voor het Volk op initiatief van
Pieter Tack.
8 November 1576De 17 Nederlandsche Provinciën
van Noord en Zuid vereenigen zich door de Pacifica
tie van Gent» tot verweer tegen de Spaansche dwinge
landij.
1793 Opening te Parijs van het Museum te Louvre.
9 November 1799 Napoleon Bonaparte wierp het Di
rectorium omver, joeg den Raad der vijfhonderd uiteen,
die het Directorium bijstonden, en liet zich tot eersten
Consul uitroepen.
Hij werd 15 Augustus 1769 te Ajacco, op het eiland
Corsica, geboren. Pas negen jaar oud werd hij in de
krijgsschool aanvaard. In Oktober 1799 kwam hij van
Egypte terug, alwaar hij geluk en tegenspoed had lee
ren kennen, en hij besloot het landsbestuur van Frank
rijk te veranderen. Wat hij op 9 Nov. 1799 dan ook deed.
1803Geboorte te Eekloo van dichter Karei Lode
wijk Ledeganck. Hij was in den beginne spoeler in een
linnenweverij, daarna hulpklerk op het stadhuis, werd
voortgeholpen naar de Gentsche Hoogeschool, waar hij
in 1835 in de rechten promoveerde. Daarop werd hij
vrederechter eerst te Kaprijke, dan te Zomergem en
in 1840 lid van den Provincialen Raad. waar hij het
eerst na 1830 het woord in het Nederlandsch voerde. In
1842 werd hij benoemd tot provinciaal schoolopziener,
en in 1845 tot hoogleeraar te Gent. Hij stierf aldaar op
19 Maart 1847 aan een borstkwaal. Ledeganck vertaalde
het eerst de Fransche wetboeken in het Nederlandsch.
Hij is een waar dichter met diep gemoed en scherpe
opmerkingsgave, die zich in keurige beeldspraak, in on
gedwongen en meestal zuivere taal uitdrukt. Van zijn
gedichten is het meest gekend DE DRIE ZUSTERSTE
DEN. het dichterlijk evangelie der Vlaamsche Bewe
ging.
10 November 1830 De gevolmachtigden vanOostenrijk.
Frankrijk. Engeland. Rusland en Duitschland kwamen op
verzoek van Willem te Londen bijeen om de ingewik
kelde Belgische kwestie te regelen. (4 Nov.). Zij stelden
een bestand voor. dat op 10 November 1830 welwillend
aanvaard werd door het Voorloopig Bestuur van België.
1921Aanhouding van Dr. Achiel de Beuckelaere.
11 November 1382 Na zijn ontsnapping uit Brugge
aan de woede der Gentenaars (4 Mei) vluchtte Lode
wijk van Male naar Frankrijk, vanwaar het daaropvol
gende jaar een machtig leger naar Vlaanderen afzakt.
11 November rukken de Franschen de Leie over, en
plunderen en verwoesten de stad Komen. Daarna na
men zij Ieperen in, en wilden toen naar Brugge en
Gent. Maar Filip van Artevelde liet den vijand niet ver
der komen.
1790 De Keizeriiiken nemen bezit van Oostende.
Naderhand kwam heel Vlaanderen in hun macht.
1918 Te Rethondes werd de Wapenstilstand, van
den Grooten Wereld-Oorlog 1914-1918. geteekend. en
onderhandelingen voor den vrede werden aangeknoopt,
waarbij president Wilson met zijn 14 punten en zijn
Volkenbond op onoverkomelijke moeilijkheden botste.
Eerst den 28 Juni 1919 werd de vrede gesloten te Ver-
sailles. p g
