bUVOEGJtL AAN
'HET yPERJCHE
28 Juni....
1914 - 1919 - 1939
Een handelaar die
vooruit wil, adver
teert in ons blad.
20 |aar, N 14—1 Juli 1939
28 JUNI 1914De negentienjarige Prinzip schiet te Serajewo
Aartshertog Ferdinand van Servië en Aartshertogin Sophie
neerDat was het sein tot den gruwelijken wereldoorlog 1914-
1918.
28 JUNI 1919 Vijf jaar later wordt het Verdrag van Versailles
cnderteekendDe uitvoering ervan stortte Europa in vreese-
lijke moeilijkheden
28 JUNI 1939Twintig jaar geleden schreeuwde menNooit
meer oorlog!»... Helaas een nieuwe wereldoorlog dreigt los
te branden
28 JUNI 1940???... Nog vrede
Drie dagen geleden herdachten we een zeer
treurigen verjaardag de vijf-en-twintigste ver
jaring van het sein tot den wereld-oorlog 1914-
1918 de twintigste verjaring van de onderteeke-
ning van het Verdrag van Versailles
Op dien dag hebben we uitgemijmerd naar de
tragische feiten, naar de mislukte Vredespogin
gen, en we hebben ons afgevraagd Wat zal de
toekomst ons brengen
Hoe voltrok zich de tragedie van Serajewo
Wat gaf er aanleiding toe
Hoe was toentertijde de Internationale toe
stand
De Balkankwestie was het gevaarlijke punt
Oostenrijk-Hongarije, dat het met Duitschland
eens was om den drang naar het Oosten te be
vorderen, zag in Servië de spijtige barrikade die
ekonomische en militaire toenadering belette te
hebben met Bulgarije en Turkije. Dit probleem
scheen voor West-Europa zonder belangUiter
lijk althans Want de realiteit zou het tegendeel
bewijzen
28 Juni 1914
Servië viert zijn treurdag Vidovdan-Wedu-
wendagVoor eeuwen viel op dien dag de
Turk het Rijk van tsaar Doesjan binnen en ver
woestte het te vuur en te zwaard. Maar dien dag
is ook de herinnering levendig aan de recente
annexatie van 1909, die Bosnië bij de Dubbel
monarchie voegde.
Op dien dag zou de Oostenrijksche troonop
volger naar Serajewo komen Prachtige gelegen
heid om eens wraak te nemen. Dien dag stonden
zeven moordenaars in Serajewo gereed hun over
legd doel te bereiken het doel dat hun was op
het harte gedrukt door geheime genootschappen!
Op vier punten stonden de mannen geposteerd,
tusschen het volk
Eén man kan missen maar zeven fanatiekers
raken wel doel
Schoten knalden De student Gabriël Prinzip
schoot raak hij doodde den groothertog kroon
prins Frans Ferdinand met zijn gemalin.
Een Oostenrijksch militair, die getuige was van
deze tragische oogenblikken, vertelde hierover
het volgende, dat wij overnemen uit DE GAZET
VAN ANTWERPEN»:
«...Op dien critieken dag zat ik in denzelfden
auto. eigendom van Graaf Harrach, als Zijne
Koninklijke Hoogheid de Aartshertog troonop
volger Frans Ferdinand, en Hare Hoogheid, Her
togin van Hohenberg. Achterin den auto zat de
troonopvolger links, terwijl Hare Hoogheid aan
zijn rechterzijde gezeten was. Graaf Harrach zat
vooraan in den auto, naast den voerder, en ikzelf.
De eerste aanslag mislukt.
Toen wij voorbij de Oostenrijk-Hongaarsche
bank reden, keek ik naar voren en bemerkte dat
de menschenrij dichtbij de brug eenigszins on
derbroken was en dat daar een lange jongeman
stond. Plotseling hoorde ik een knal, en zag hoe
een klein zwart voorwerp achter de hertogin te
recht kwam. Een oogenblik later hoorde ik een
ontploffing, alsof men uit een pistool geschoten
had. Het voorwerp viel buiten den auto op straat,
en daarop hoorde men de ontploffing.
Er werd een oogenblik stil gehouden, maar
spoedig ging de tocht weer verder. Daar achter
ons een andere auto reed, bemerkten wij, dat deze
auto een oogenblik stilstond en dat er iemand
uitstapte. Men meldde ons dat mijn adjudant ge
kwetst was. Hierop bleef ook onze auto stilstaan,
daar Zijne Hoogheid inlichtingen wilde vragen
over den toestand van den gewonde. Daarna re
den de autos weer snel door, vervolgens in iets
langzamer tempo naar het stadhuis.
Vooraleer Zijne Hoogheid uit het raadhuis ver
trok vroeg hij mij of onderweg nog iets derge
lijks zou geschieden. (Onmiddellijk na het voor
val had hij reeds gezegd dat hij zoo iets ver
wacht had). Ik sprak de hoop uit, dat nu niets
meer gebeuren zou. Ondanks alle veiligheids
maatregelen kon men echter niet alles verhinde
ren. Daarom deed ik het voorstel om zoo snel
mogelijk te rijden en een anderen weg te kiezen.
Zijne Koninklijke Hoogheid wilde absoluut een
bezoek brengen aan mijn gewonden adjudant, die
intusschen was overgebracht naar het garnizoens
hospitaal, vanwaar men ons mededeelde dat de
verwonding niet ernstig was.
Hierop gaf ik ten antwoord, dat men het pu
bliek moest straffen door het programma te wij
zigen. Zijne Hoogheid ging hiermede t'accoord.
Bij de bocht naar de Franz Jozefstrasse ging
Graaf Harrach aan den linkerkant van den auto
op de treeplank staan om hunne Hoogheden met
zijn lichaam te beschermen tegen een eventuee-
len aanval van links. Ook de eerste aanslag was
van de linkerzijde gekomen.
De verrassende aanval kwam van rechts.
Bij de bocht naar de Franz Jozefstrasse merk
ten wij dat de eerste auto, waarin de burgemees
ter reed, deze straat inging. Ik droeg den chauf
feur op dezen auto niet te volgen, maar rechtuit
te rijden. Op hetzelfde oogenblik hoorde ik in
mijn onmiddellijke nabijheid, twee, misschien
ook drie, vier harde schoten. De personen in den
auto zaten op dezelfde plaats als bij den eersten
aanslag, alleen stond nu graaf Harrach links op de
treeplank. Ditmaal echter schoot men rechts.
Bij dezen aanslag stond de dader juist naast
mij Ik zag hoe hij werd vastgegrepen en hoe de
officieren hun sabels trokken om hem neer te
slaan Ik meende, dat de schoten hun doel had
den gemist en gaf den chauffeur het bevel om te
rug te rijden. Toen zonk de Hertogin ineen. Ik,
ving haar in mijn armen op.
Ik dacht dat Hare Hoogheid onwel was gewor
den van den schrik, temeer daar ik enkele woor
den hoorde die ik niet verstond. Toen ik den
voerder den weg gewezen had, keerde ik mij
weer naar het hooge paar en nu eerst zag ik bloed
op den mond van Zijne Hoogheid den Troonop
volger. Hij zeide iets tegen mij, maar bleef rus
tig zitten. Toen wij voor het paleis van den_ gou
verneur kwamen, bemerkte ik, dat Hare Hoog
heid bewusteloos was geworden. Toen een dame
haar uit den auto had gedragen, zonk de aarts
hertog ineen. Beiden werden onmiddellijk naar
de eerste verdieping van het paleis gedragen en
op een bed gelegd. Enkele artsen waren toege
sneld, maar zij konden geen hulp meer bieden.
Na een kwartier moest de dood worden vastge
steld.
De gevolgen van den aanslag.
Deze aanslag was voor de Oostenrijksche re
geering een aanleiding om met de Servische re
geering, die sympathiek gestemd was tegenover
de onafhankelijkheidsbeweging in dit land, de
finitief af te rekenen. Op 23 Juli richtte Oosten
rijk sterk door den beloofden steun van Duitsch
land, een ultimatum, waarin tevens de eischen
van de Weensche monarchie stonden vervat. De
Servische regeering weigerde gevolg te geven aan
de Oostenrijksche bedreigingen, waardoor de
Oostenrijksche regeering vijf dagen later den
oorlog verklaarde aan den Slavischen staat, die
rekende op de hulp van Rusland en onrecht
streeks van Duitschland.
Vier jaren oorlog hebben het uitzicht van de
Balkanlanden heelemaal veranderd. De Zuid-
Slav ische volkeren vochten samen tegen de vroe
gere overheerschers en in 1918 kwam de staat
Yougo-Slavië tot stand, waarin thans nog de Cro-
aten, Slovenen en Serviërs broederlijk naast el
kander leven. Albanië na een kort onafhankelijk
bestaan, kwam onder den invloed van Italië.
Buigarië werd vreeselijk verminkt en moest ge
bieden afstaan aan Roemenie, Griekenland en
Turkije. Turkije bleef gelaten in den toestand,
maar Buigarië laat geen gelegenheid voorbijgaan
om zijn vroegere gebieden terug te eischen.
Taxander geeft bij deze herdenking een op
somming van de voornaamste bepalingen van
HET VERDRAG VAN VERSAILLES, dat op 28
Juni 1919 gesloten werd tusschen Duitschland en
de 26 mogendheden, en vervolgt dan in HET
HANDELSBLAD
Wij hebben de opsomming gedaan, omdat de
lezer zou kunnen nagaan wat er vandaag nog is
van overgebleven, en hoe scherp gezien de som
bere voorspelling was die kolonel House, de in
tiemste medewerker van President Wilson, daags
na de onderteekening van den vrede in zijn
dagboek neerschreefIk ben het eens met de
genen, die zeggen, dat het verdrag slecht is en
nooit gesloten had moeten worden en dat de
uitvoering er van Europa in moeilijkheden zon
der einde zal storten...
Inderdaad zoo is het uitgevallenniet alleen is
er van heel het vredesverdrag bijna niets overge
bleven, maar het statuut van Europa werd zoo
danig ontwricht, uiteengescheurd en vernietigd,
dat er geen grondvesten meer bestaan om er een
nieuw op te bouwen en dat men zich afvraagt of
er geen nieuwe oorlog zal noodig zijn om einde
lijk een vaste basis terug te vinden.
Als dit het eenig resultaat is voor hetwelk mil-
lioenen moederskinderen hun leven lieten op de
slagvelden en in de hospitalen en dat andere mil-
lioenen voor gansch hun leven verminkt werden,
dan zal men moeten toegeven dat er hoegenaamd
geen reden bestaat om vandaag, bij den 20" ver
jaardag van het zoogenaamde VREDESverdrag
van Versailles juichkreten te laten weergalmen.
Het werd bedoeld als de voltrekking van het
ideaal, voor hetwelk de eigenlijke strijders hun
leven hadden geofferd, ideaal dat werd samenge
vat in de drie vlammende woorden NOOIT
MEER OORLOG.
Er is niets van in huis gekomen .Van den eenen
kant volslagen teleurstelling, na den eersten
ove! winningsroes van den anderen kant besten
diging van wrok- en haatgevoelens. Gevolg dat
wij nooit méér bevreesd zijn geweest voor een
wereldconflict dan in de laatste jaren
En dat men soms geneigd is die paradoxale vraag
te stellen heeft er eigenlijk iemand overwonnen
in 1918 En als er iemand overwonnen heeft, wie
is het dan
Wat zijn we ver terug gekomen met onze ge
dachten over het DICTAAT van 1919. En dat is
niet geschreven om het protest van de Duitschers
teger. dit Dictaatte billijken. Neen, een dic
taat van Duitschland, ware het overwinnaar ge
weest, zou ongetwijfeld nog strenger zijn geweest
dan dit van Versailles en zou minstens evenveel
wrok en haat hebben doen oplaaien in 't gemoed
der overwonnenen.
Met die gevoelens bouwt men de geestesgestel-
tenis niet die moet leiden tot de wereldorde, naar
dewelke iedereen snakt eene die gebouwd is op
rechtvaardigheid, liefde en broederschap.
NOOIT MEER OORLOG
Mocht het waar zijnMochten de internatio
nale problemen, die de Europeesche Staten thans
vijandig tegenover elkaar houden, weldra in
rechtvaardigheid opgelost worden, zonder bloed
vergieten
Zullen we deze door eenieder gewenschte Vrede
op 28 Juni 1940 kunnen herdenken?...
We hopen het
