herstellen!
alle radio's
WETCM/CHAPPEL'jk
André sedeyn
Snoeck's Almanak voor 1942
Snoeck's groote Almanak voor 1942
Naamdagen
Zon.
Maan.
Maanstanden
TREKKINGEN
Lotenleening 1933
Verwoeste Gewesten 1923
Oprichting van Commissies
tot vaststelling
en schatting der Oorlogsschade
Het herstel van de Oorlogsschade
HUIS
2, Rijsselstraat (Groote Markt)
YPER
RADIO S - PICK - UP S
PHONO - PLATEN NAALDEN
Kontant en Krediet
MET WAARBORG
Aankoop van oude Platen aan de I
hoogste prijzen.
HET YPERSCHE 26- 12-1941
DE ZWAARTEKRACHT (Vervolg)
En nu wal betreft het wezen van de zwaartekracht.
Iedereen kent het grapje wat weegt zwaarder een
kilo lood of een kilo pluimen Maar als men de vraag
steltwat valt sneller een kilo lcod of een kilo pluimen
dan zal uw antwoord aarzelend klinken. Toch vallen
beide even snel
Vóór de XVI' eeuw was men de meening toegedaan,
dat lichamen met verschillend gewicht niet even snel
vielen. Ja, zult U zeggen, dat zien-^we toch dagelijks
laat een stuk van 5 fr. samen met een stuk papier val
len, dan zal het geldstuk toch eerder den grond be
reiken. Onderzoeken we de zaak echter grondiger
nemen we twee blaadjes papier van dezelfde grootte.
Maken we van het eerste een bolletje en laten we het
tweede onder den vorm van een blaadje, dan is het
badetje rapper op den grond dan het blaadje. Nemen
we nogmaals een blaadjeleggen we het op een stuk
van 5 fr. (het papiertje mag de randen van heb munt
stuk niet overschrijden). Nu laten we los en komen
beide gelijktijdig op den grond terecht.
U hebt het reeds vast. De weerstand van de lucht
speelt hier een rol. Konden we dezen weerstand weg-
tooveren dan zouden we dadelijk zien dat alle lichamen
even snel vallen. Dit wegtooveren heeft elke athe
neumstudent meegemaakt. Men pompt eenvoudig de
lucht weg uit een lange glazen buis en dan ziet men,
en looden bolletje, en papiertje even snel vallen.
Op het einde der XVIe eeuw werd de waarheid om
trent dit verschijnsel reeds door. twee Vlaamsche ge
leerden vastgesteld, nl. Jan Cornets De Groot en den
Brugschen wis- en natuurkundige Simon Stevin (1).
De afdoende bewijzen werden echter door Galileï ge
leverd. De gelijkheid van valsnelheid scheen zoo onecht
dat de professoren van de universiteit van Pisa zich
door Galileï zelfs niet lieten overtuigen, toen hij op
den scheeven toren geklommen was en hun met eigen
oogen liet zien dat twee bollen met dezelfde afmetin
gen maar de eene van 5 kg. en de andere slechts van
1/2 kg., op hetzelfde moment op de keien terecht kwa
men (2). Aristoteles, de man met het eeuwig gezag, had
het immers anders geleerd.
"Na de merkwaardige ontdekkingen van Galileï om
trent den val der. lichamen, vinden we bij verschillende
geleerden, in het begin der XVII'' eeuw een opvallende
bekommernis om de ware natuur van de zwaartekracht
te ontsluieren.
Weegt een lichaam evenveel op den top van een berg
als op den voet van den berg Weegt een lichaam op
elke plaats van de aarde evenveel Hoever strekt de
zwaartekracht zich uit En andere dergelijke vragen
worden gesteld, totdat twee beroemde koppen. Kepler
en Newton, een der gewichtigste wetten ontdekten de
gravitatie-wet of wet der algemeene aantrekkingskracht.
Twee lichamen trekken elkaar wederzijds aan met
een kracht, die evenredig is met de massa's der licha
men en omgekeerd evenredig met het kwadraat van
den afstand.
In een oud studieboekje vinden we het volgende
vraagstuk diet welke kracht trekken twee varkens
elkaar aan, die ieder 50 kg. wegen en op een afstand
van 10 m. van elkaar geplaatst zijn (en dit natuurlijk
onder verwaarloozing van andere aantrekkingskrach
ten die er tusschen varkens bestaan Het
blijkt dan, dat de aantrekkingskracht tusschen de beide
varkens evengroot is als de druk die op onze hand
wordt uitgeoefend als een microbe er op zit,
0,000.000.17 g. Die kracht is ontzettend klein en er zijn
uiterst gevoelige instrumenten voor noodig om ze te
meten.
Een aantal onderzoekers hebben heel nauwkeurig
gemeten hoe groot de werking der zwaartekracht is die
in het laboratorium door eenige tonnen lood wordt uit
geoefend. Als men dit weet, dan kan een atheneum
student gemakkelijk berekenen hoeveel de aarde moet
wegen om op de lichamen daar buiten de kracht uit te
oefenen, die men door de waarneming kent Men heeft
gevonden dat het gewicht van de aarde niets minder is
dan zes duizend trillioen ton. (3)
De zwaartekracht is nu niets anders dan een bijzon
der geval van de gravitatie-wet. Beschouwen we nog
maals onzen steen en de aarde. Niet alleen de aarde
trekt den steen aan, doch ook de steen trekt de aarde
aan, daar de aantrekkingskracht onderling is en wan
neer de steen omlaag valt, dan valtde heele aarde
hem een miniem klein eindje tegemoet.
('t Vervolgt).
<1) Simon Stevin (1548-1620). Geboren -te Brugge,
verbleef een tijd als koopman te Antwerpen, onder
nam groote reizen door Europa en vestigde zich te Lei
den waar hij leeraar werd van prins Maurits. Hij ont
dekte het parallelogram der krachten, vond de zeil-
slede en de theorie van het hellend vlak, voerde de
tiendeelige breuken in. Op het gebied der waterkunde
komt hij onmiddellijk na Archimedes. Hij was de eerste
die wetenschappelijke onderwerpen in het Nederlandsch
schreef.
(2) Se non vero, ben trovato.
(3) Billioen een millioen millioen.
Trillioen een millioen billioen.
PAS VERSCHENEN:
Prijs1.80 Fr.
Prijs6 Fr.
TE KOOP TER DRUKKERIJ DUMORTIER
34, Boterstraat, 34, Yper
van den 28 December 1941 tot den 3 Januari 1942
Zondag 28 DecemberOnnoozele Kinderen.
Maandag 29 DecemberThomas Becket, Eleonora.
Dinsdag 30 DecemberSabinus.
Woensdag 31 DecemberSylvester, Melanie.
Donderdag 1 JanuariO. H. Besnijdenis.
Vrijdag 2 JanuariNarcissus, Macarius, Adelardus.
Basiel.
Zaterdag 3 JanuariGenoveva, Cyrinus.
Opgang
Ondergang
Zondag 28 December
9 u.
45
17 u.
43
Maandag 29 December
9 u.
45
17 u.
44
Dinsdag 30 December
9 u.
45
17 u.
45
Woensdag 31 December
9 u.
45
17 u.
46
Donderdag 1 Januari
9 u.
45
17 u.
47
Vrijdag 2 Januari
9 u.
45
17 u.
48
Zaterdag 3 Januari
9 u.
45
17 u.
49
Opgang
Ondergang
Zondag 28 December
15 u.
00
4 u.
21
Maandag 29 December
15 u.
29
5 u.
22
Dinsdag 30 December
16 u.
02
6 u.
21
Woensdag 31 December
16 u.
39
7 u.
19
Donderdag 1 Januari
17 u.
22
8 u
13
Vrijdag 2 Januari
18 u.
11
9 u.
03
Zaterdag 3 Januari
19 u.
06
9 u.
47
Volle maan, 2"Januari, te 17 u. 42.
Laatste kwartier 10 Januari, te 8 u. 05.
Nieuwe maan 16 Januari, te 23 u. 32.
Eersle kwartier24 Januari, te 8 u. 35.
99' trekking van 18 December 1941
Het lot van 1 miljoen frank is gewonnen door serie
110040.
Vijf en veertig loten van 25.000 frank zijn gewonnen
door de series
107561 111155 113483 118314 122048 128137
129407 131901 137404 140496 152681 156677
160340 184633 186335 187838 197957 208556
212282 220664 231782 242057 253147 256120
263324 263636 271938 273830 287540 287910
290229 296523 312319 319881 339616 351958
362750 364966 372721 383583 389779 391835
392702 392807 396485
Trekking van 20 December 1941
Serie 2185 Nr 5 wint het lot van 500.000 frank.
Serie 248311 Nr 2 wint het lot van 100.000 frank.
Series 53580 Nr 1 130218 Nr 2 en 227924 Nr 2 win
nen elk 50.000 frank.
De obligaties dezer series die geen lot winnen, zijn
terugbetaalbaar met 575 fr., of 550 fr., volgens dat ze al
dan niet werden omgezet krachtens het Kon. Besluit
van 11 Mei 1935.
O
In het Staatsblad van 18 December is een besluit
Verschenen, gedagteekend 30" November 1941, houdende
oprichting van een commissie van vaststelling en schat
ting der schade, welke door den oorlog aan roerende
.en onroerende goederen werd toegebracht, te Kortrijk,
Veurne, Brugge, Aalst, Antwerpen. Mechelen, Tongeren,
Brussel, Nijvel, Luik, Aarlen. Gent, Bergen en Namen.
Dit besluit luidt als volgt
Artikel 1. Er wordt een commissie van vaststelling
en schatting der schade, welke door den oorlog aan
roerende en onroerende goederen werd toegebracht, in
de volgende lokaliteiten opgericht Kortrijk, Veurne,
Brugge, Aalst, Antwerpen, Mechelen, Tongeren, Brus
sel, Nijvel, Luik, Aarlen, Gent, Bergen en Namen.
Art. 2. Worden respectievelijk tot lid. plaatsver
vangend voorzitter en griffier benoemd
I. Te Kortrijk
Leden De Heeren Van Tyghem K.. advokaat. plaats
vervangend vrederechter, te Roeselare, die het
voorzitterschap zal waarnemen
Duthoit W., bouwmeester, te Kortrijk
Platteau R. - D., hoofdinspecteur der registratie
en domeinen, te Kortrijk.
Plaatsvervangend voorzitter De Heer De Jaegere
M., advokaat, te Kortrijk.
Griffier De Heer Verbeke A., te Kortrijk.
H. Te Veurne
Leden De Heeren Verougstraete Et rechter in de
rechtbank van eersten aanleg, te Veurne, die het
voorzitterschap zal waarnemen
de Norme J., bouwmeester, te Veurne
Mauroit R, - J. - J. - G„ inspecteur der registratie
en domeinen, te Veurne.
Griffier de Heer De Bruyne M., griffier bij de recht
bank van eersten aanleg, te Veurne.
IIL Te Brugge
Leden De Heeren Mandeville G., rechter in de recht
bank van eersten aanleg, te Brugge, die het voor
zitterschap zal waarnemen
Gellynck R., bouwmeester-schatter, te Sint-Kruis-
Brugge
Van Hee I. - G. - M., directeur der registratie en
domeinen, te Brugge
Plaatsvervangend voorzitter de Heer Muylle J.,
plaatsvervangend rechter, te Brugge.
Griffier De Heer Dugardijn X., te Brugge.
Verder behelst ditzelfde artikel nog de samenstelling
der andere commissies die in de overige in artikel één
vernoemde steden zijn opgericht.
De ambtenaren van het bestuur van registratie en
domeinen zijn bevoegd om de akten die het Centraal
Bureau voor hypothecair krediet aanbelangen te ont
vangen wanneer deze akten betrekking hebben op
1kredieten toegestaan met het oog op het herstellen
of het herbouwen van onroerende goederen en het her
stellen of het vervangen van roerende goederen, welke
ten gevolge van oorlogsfeiten beschadigd, vernield of
weggenomen werden
JOH. BAPTIST VAN HELMONT
Ecuwen lang heeft men gedacht dat water kon ver
anderen in aarde en steenen. Thales van Milete, de
Grieksche wijsgeer, die leefde van 625 tot 545 voor
Christus, deed reizen in Egypte, waar hij getuige was
van de overstroomingen van den Nijl. Deze overstroo
mingen zijn voor Egypte van groot belang En Thales
verklaarde dat het water de oorzaak was van alle din
gen. Van toen af verkondigde men dat water zich veran
derde in steen en aarde. En 20 eeuwen lang beweerde
men dat, alleen steunend op de autoriteit, van Thales
van Milete.
Daarin zou echter verandering gebracht worden door
Johan Baptist van Helmont, een Brabantsch edelman,
geboren in 1577. Evenals die andere Vlamingen, name
lijk Vesalius en Dodoens, was Van Helmont van oordeel,
dat men niet alles moest gelooven alleen maar cp gezag
van geleerden uit de Oudheid. Maar Van Helmont be
woog zich op een ander terrein dan Vesalius en Do
doens. Inderdaad, Vesalius kon lijken opensnijden, zij
het dan ook niet zonder gevaar, om het fijne te weten
te komen van het menschelijk lichaam en Dodoens kon
in de natuur allerlei kruiden gaan bestudeeren. Doch
Van Helmont kon niet rechtstreeks zien dat water,
wanneer het verdampt, zich omzette in aarde en stee
nen. En toch wilde hij zulks met zekerheid weten. En
wat deed hij
Een wilgenboompje van 5 pond plantte hij in een pot
met 200 pond zorgvuldig gedroogde aarde. Gedurende
15 jaren begoot hij deze plant met niets anders dan
zuiver water. Na die 15 jaren had de wilgenboom een
gewicht van 169 pond. Aangezien de aarde slechts zeer
weinig was afgenomen, meende Van Helmont bewezen
te hebben, dat het water was omgezet in 164 pond vaste
stoffen in den wilgenboom, welke oorspronkelijk slechts
5 pond had gewogen.
Het besluit dat Van Helmont uit deze proefneming
getrokken heeft, was verkeerdhet is niet het water
dat zich in vaste stoffen heeft omgezet. Doch de grcote
verdienste van Van Helmont is geweest, dat hij in onze
gewesten de proefondervindelijke methode heeft inge
luid. Daarenboven bekleedt Van Helmont eeneereplaats
in de geschiedenis der scheikunde als een baanbrekend
onderzoeker op het gebied der gasvormige stoffen
het is zelfs hij geweest, die het begrip gas heeft inge
voerd
Onze geleerde kon zich echter niet bevrijden van den
invloed,die de alchemistische leerstellingen van zijn
tijd op zijn denken hadden uitgeoefend. Zoo was hij bij
voorbeeld oprecht overtuigd, dat het mogelijk was ze
kere metalen in goud te veranderen. Van Helmont zond
daarover een bericht de wereld in, dat door de alche
misten, de voorloopers der huidige scheikunde, met
geestdrift werd ontvangen. Hij had goud kunnen ver
vaardigen uit kwikzilver Van Helmont zelf was over
zijn goudmakerij zoo tevreden en opgetogen, dat hij aan
zijn zoon den naam gaf van Mercurius, wat in de schei
kundige taal van den tijd kwikzilver beteekende. Later
is het gebleken dat Van Helmont tijdens zijn goudma
kerij wel te goeder trouw is geweest, maar het slacht
offer werd van een bedrieger. Hoe het ook zij Van
Helmonts goudmakerij heeft de alchemisten aange
spoord steeds verder te zoeken naar de middelen om
onedele metalen in goud te veranderen. Zij bereikten
weliswaar hun doel niet, maar door hun onophoudend
zoeken deden zij ontdekkingen, die later van belang
voor de wetenschap zijn geworden.
Van Helmont was ook een vermaard geneesheer en
schreef over de geneeskunde zeer geleerde boeken in
•het Latijn. Deze werken hadden zooveel bijval dat zij
spoedig werden vertaald in het Duitsch, het Engelsch
en het Fransch.
J. V. L.
(Naar Weetlust).
Weetlust is het goedkoopste maandblad voor vulga
risatie van wetenschap en natuuriiefhebberij. Men
abonneert zich bij Jos. Van Limbergen, Postcheckre-
kening 4039.99 voor 30 fr. per jaar.
