WCTGN/CHAPPEL'j
DE KORTRIjKSCHE
ONDERLINGE
Arrondissementsfondsen
voor meestbegaafden
Naamdagen.
Zon.
Maan.
Maanstanden.
Verwoeste Gewesten 1923
Loterij Winterhulp
Geneeskundige en Pharmaceutische
verzorging der burgerlijke slachtoffers
van 1940
LET OP
Gij die roerende of onroerende
goederen bezit.
BRAND - LEVEN
- ONGEVALLEN -
Bijkantoor IEPER, Patersstraat, Nr 8.
Omer ROBYN - TEMPERMAN.
Kalender der Vlamingen
OVER ZUID-AFRIKA
HET YPEKSCHK 27 - 2-1942
ARCHIMEDES
(Vervolg)
Dit u» een eerste versie van het verhaal dat bij Plu-
tarchus in eenigszins anderen vcrm voorkomt. Archi
medes zou tegen Hiëroon hebben beweerd, dat het mo
gelijk was. met een gegeven macht een gegeven last in
beweging te brengen. Hiëroon zou hem hebben uitge-
noodigd, dit te demonstreeren op een schip van de ko
ninklijke vloot, dat met moeite aan wal was getrokken en
daar met veel bemanning en met de gewone vracht was
belastwaarop Archimedes met kalme handbewegingen
oen toestel in werking zou hebben gebracht, dat het
schip zoo gemakkelijk naar zee trok alsof het al door
het water gleed. De geschiedenis is vooral beroemd door
de gevleugelde woordenGeef mij een plaats waar ik
staan kan en ik zal de aarde bewegen die Archimedes
bij deze gelegenheid zou hebben gesproken.
In den vorm. waarin wij ze hier volgens de overleve
ring hebben meegedeeld, zijn de berichten over het in
beweging brengen van een schip natuurlijk puur fan
tastisch van aard. toestellen die zouden kunnen prestee-
ren wat Archimedes er van verlangd moet hebben, kun
nen alleen bestaan wanneer wrijving en luchtweerstand
/.ijn opgeheven. Toch het belangrijkste is dat uit deze
varhalen blijkt dat Archimedes de uitvinder is van een
toestel, waardoor men kracht spaarde bij het bewegen
vnn zware lasten. Welk juist dit toestel was is een niet
opgeloste vraag, de klassieke schrijvers zijn het er niet
over eens. Ofwel was het een polypaston (een takel met
«en groot aantal schijven in elk der beide katrolblok-
ken) ofwel een tripaston (een enkel takel met 2 blok
ken, elk van 3 schijven), ofwel een baroulkos (een in-
sfrument, waarin een windas wordt gedraaid door een
systeem van tandraderen, waarvan het laatste wordt
gedreven door een schroef zonder eind), ofwel een cha-
ristfon (een soort weegtoestel met ongelijke armen, dat
in het Fransch nog als balance romaine bekend staat
oa dat bij ons unster heet).
Veleer lijkt het echter dat Archimedes zijn uitspraak
over het bewegen van de aarde niet gedaan heeft naar
aanleiding van een bepaald toestel, maar op grond van
een algemeen mechanisch inzicht, dat hij door bestudee
ring van verschillende reeds door hem bekende of door
hem uitgevonden instrumenten (windas, katrol, hefboom,
tandrad, schroef, enz.) had verworven.
IV. HET KRANSPROBLEEM
De geschiedenis is overbekend ze moge hier echter
ia den vorm, waarin de oudste bron (Vitruvius) (1)
haar vermeldt, herhaald worden koning Hiëroon wil
uit dankbaarheid van het slagen van een onderneming
•een gouden krans "(het was een krans en geen kroon
dit verschil is van belang, omdat de wljkrans als hei
lig voorwerp niet aan chemische analyse mocht worden
■umderworpen) wijden aan de onsterfelijke goden. De
(trans blijkt voltooid het gewicht van het beschikbaar
gestelde goud te bezitten echter rijst er verdenking,
lat een deel van het goud door een hoeveelheid zilver
van hetzelfde gewicht is vervangen. De koning, niet in
-itaat, den bewerker van den krans tot bekentenis te
brengen, vraagt Archimedes om de 'beschuldiging te
«•derroeken. Terwijl de wijze zich nu, steeds peinzend
•wer het gestelde probleem, op zekeren dag In een bad
begeeft, wordt hij er zich plotseling van bewust, dat
naarmate hij dieper in de badkuip afdaalt, er steeds
•eer water over den rand uitloopt dit geeft hem ineens
het inzicht hoe hij de gestelde vraag zal kunnen beant
woorden en de vreugde hierover vervult hem In zoo ster
ke mate, dat hij opspringt en onder den uitroep Eu
reka Eureka (ik heb het gevonden) naakt naar huis
-ndt.
Archimedes zon dan een klomp goud en een klomp
/.Over hebben genomen, elk even zwaar als de krans
"achtereenvolgens in een vat vol water gedompeld, deed
elk van deze klampen een zeker volume water uit
vloeien, dat gemeten werd, door na te gaan, hoeveel wa
ter er telkens noodig was, om na verwijdering van het
stuk metaal het vat weer tot den rand te vullen. Toen
nu deze proef herhaald werd met den krans, bleek deze
meer water te doen uitvloeien dan het goud en minder
dan het zilver. Hieruit kon Archimedes nu bepalen,
•hoeveel zilver bij het goud in den krans ge
mengd was. (2) (Vervolgt).
(1) Vitruvius Romeinsch bouwkundige uit de 1®
eeuw v. C. schreef De architecture van veel be
lang voor de kennis der bouwkunst in de oudheid.
(2) Zij A het volume van den krans.
Zij B het volume van een even zwaar stuk goud.
Zij C het volume van een even zwaar stuk zilver.
Zij X het gewicht aan goud bevat in den krans.
Zij Y het gewicht aan zilver bevat ln den krans
Men vindt dan de betrekking X/Y C A/A B.
Studieleeningen 1948194S.
De aanvragen om een studieleening uit het Fonds
voor Meestbegaafden, voor het schooljaar 1942-1943,
moeten bij den Heer Gouverneur van de Provincie vóór
15 Maart 1942 ingestuurd worden.
De aanvragen welke na dien datum, het Provinciaal
Bestuur bereiken, worden niet in aanmerking genomen.
De ingezetenen van Brugge, Kortrijk, Moeskroen.
Oostende en Roeselare moeten zich rechtstreeks wen
den tot het bestuur van de stad waar ze woonachtig zij*.
Zondag 1 MaartSwitbertus. Aubinus.
Maandag 2 MaartSimplicius. Zal. Karei de Goede.
Dinsdag 3 MaartCunegondis, Zal. Fredericus, Aste-
rius.
Woensdag 4 MaartCasimir, Lucius.
Donderdag 5 MaartAdriaan, Theophiel.
Vrijdag 6 Maart: Coleta, Perpetua. Ftlicitar
Zaterdag 7 MaartThomas van Aquino
Opgang
Ondergang
Zondag 1 Maart
8 u. 29
19 u. 22
Maandag 2 Maart
8 u 27
19 u. 24
Dinsdag 3 Maart
8 u. 25
19 u. 26
Woensdag 4 Maart
8 u. 22
19 u. 28
Donderdag 5 Maart
8 u. 20
19 u. 29
Vrijdag 6 Maart
8 u. 18
19 u. 31
Zaterdag 7 Maart
8 u 16
19 u 33
Opgang
Ondergang
Zondag 1 Maart
17 u. 53
7 u 34
Maandag 2 Maart
19 u. 03
8 u 06
Dinsdag 3 Maart
20 u. 14
8 u. 34
Woensdag 4 Maart
21 u. 28
9 u. 03
Donderdag 5 Maart
22 u. 42
9 u. 30
Vrijdag 6 Maart
23 u. 57
10 u 00
Zaterdag 7 Maart
1 u 11
10 q. 30
Volle maan3 Maart, te 2 u. 20-
Laatste kv/a: tier9 Maart, te 24 uur
Nieuwe maan17 Maart, te 1 u. 50
Eerste kwartier: 25 Maart te 2 u 1.
225° trekking van 20 Februari 1942
Twee loten van 100.000 fr- zijn toegekend aan Nr 2
der serie 330.937 en Nr.. 3 der serie 394.162.
Drie loten van 50-000 fr. zijn toegekend aan Nr 4 der
serie 29.978Nr 3 der serie 372.293 en Nr 2 der serie
235 221.
Vijftien loten van 10000 fr. zijn toegekend aan
2501 Nr 4 26656 Nr 3 34597 Nr 2 56166 Nr 4
73258 Nr 5; 76561 Nr 2; 107806 Nr 5; 112076 Nr 3;
127609 Nr 2182636 Nr 2 199334 Nr 3 272788 Nr 1
279059 Nr 4 317569 Nr 3 330903 Nr 3.
De obligaties begrepen in deze series en welke geen
lot winnen, zijn terugbetaalbaar met 575 fr. of 550 fr.
volgens dat ze al dan niet omgezet werden krachtens het
Kon. Besluit van 11 Mei 1935
Trekking der tweede snede 1942
Zaterdag namiddag had te Brussel de trekking plaats
van de tweede snede 1942 van de Winterhulploterij.
Ziehier de uitslagen
Zijn betaalbaar met 100 fr. de 20-000 biljetten die
eindigen op0.
Zijn betaalbaar met 250 fr de 2 000 biljetten die ein
digen op38.
Zijn betaalbaar met 1 000 fr., de 400 biljetten die ein
digen op303 en 735.
Zijn betaalbaar met 5.000 fr.. de"40 biljetten die ein
digen op0527 en 4734.
Zijn betaalbaar met 10000 fr de 20 biljetten die
eindigen op7135.
Zijn betaalbaar met 25000 fr., de 12 biljetten die
eindigen op: 37615 05812 33998 60659 85975
en 88749.
Zijn betaalbaar met 50.000 fr., de 8 biljetten die ein
digen op52895 35300 78598 en 50154.
Zijn betaalbaar met 100 000 fr.. de 5 biljetten dra
gende volgende nummers: 226674 281483 117699
136970 191422.
Is betaalbaar met l.OOOOOO fr. het biljet dragende het
nummer178.748.
De vijfden van biljetten winnen het vijfde van de som
toegëkend aan het overeenkomstig geheele biljet
De burgerlijke slachtoffers van den oorlog 1940, die
een invaliditeitspensioen hebben aangevraagd wegens
letselen of aandoeningen, welke te wijten zijn aan een
na 9 Mei 1940 voorgevallen oorlogshandeling, kunnen
door toedoen van het ministerie van Binnenlandsche
Zaken en Volksgezondheid voor de bedoelde letselen
geneeskundige en pharmaceutische verzorging bekomen,
alsmede een Rijkstegemoetkoming (door bemiddeling
van het Nationaal Werk der Oorlogsinvaliden).
Indien deze slachtoffers geen invaliditeitspensioen be
komen. kunnen ze geen verzorging genieten.
Het is U zeker bekend hoe de prijs van om het
even welke soort goederen gestegen is, zoowel
van gebouwen als andere soorten goed.
Hebt U dan ook eens aan uwe verzekering ge
dacht Is de dekking wel groot genoeg Zoo niet
vraagt eens inlichtingen in vertrouwen bij de
VERZEKERINGSMAATSCHAPPIJ N. V.
HOOFD - OPZIENER
De stichter en eerste tooneeljelder van het Vlaamsdu
Volkstooneel, D' O. de Gruyler, stierf den 27" Fetoruar
1929, terwijl te Borgerhout de regisseur en tooneelspeler
Renaat Verheyen in 1904 geboren werd. Deze veelbi
lovende kracht stierf op 26 jarigen leeftijd.
28 Februari 1930 overlijden te Brugge van den dich
ter E. H. Alois Walgrave. Hij was volgeling en bewon
deraar van Guido Gezelle en medewerker aan Boe
kengids Van zijn hand verscheen ook eèn Leve:
van Guido Gezelle
Het jaar 1846 zag op 1 Maart de geboorte van dee
toondichter Willem De Mol. Vooral zijn bekend rijn
Ik ken een Lied Lentelied en Droeve Tijden u
Den 2n Maart 1894 werd Renaat Veremans te Lier
geboren. Hi; is de komponist van het welbekende lied
Vlaanderen Op denzelfden dag in 1921 ontsliep deo
folklorist Alfons De Cock.
Het was op 4 Maart 1836 dat Gillis Desideer Min-
naert te Gent geboren werd hij was een vooraanstaain,
opvoedkundige, die de Fröbel-methode in de kindertui
nen deed toepassen. Lan-gen tijd werd zijn groote bloem
lezing van Noord- en Zuidnederlandsche schrijvers ge
•bruikt, niet alleen in ons land, maar zelfs in Neder -
landsch- Indië. Hij overleed op 83 jarigen leeftijd.
Denzelfden dag werd in 1880 te Antwerpen A. H.
Cornette, konservator van het Museum van Schoom
Kunsten, geboren.
Op 5 Maart 1512 kwam Mercator te Rupe'.monde ter
wereld. Hij studeerde te Leuven en werd de grondleg*
ger der moderne cartografie. De door hem uitgevonden
kaartprojectie wordt nu nog algemeen voor zeekaarten
gebruikt.
Frans Verschoren, schrijver "an leuke verhalen, werd
eveneens op 5 Maart geboren, en wel ln het jaar 1874.
1. WOORDJE VOORAF.
Vóór de tweede helft der vorige eeuw had in Vlaan
deren schier niemand frooren spreken over onze verre-
broeders in Zuid-Afrika. Daar heeft het Nederlandsch
een uitgestrekt taalgebied veroverd. Het is de moeite
waard om de geschiedenis en de letterkunde van die
menschen, te lezen en te bestudeeren. En wanneer dat
eenmaal gedaan, zullen, zonder dat U hetzelf weet. de
vriendschapsbanden tusschen U en die verre Zuid-Afri
kanen vertrouwelijker geworden zijn. Het is natuurlijk
zeer eigenaardig dat ginder, zoo verre van de Nederlan
den afgelegen. Nederlandsch gesproken wordt Hoe dat
mogelijk is
2. HUN GESCHIEDENIS.
Welnu, in 1652 werd aan een zekeren Jan van Rio
beeck, Hollandsch matroos, bevel gegeven op de kaap de
Goede Hoop, een kolonie te stichten, die zou dienen at
ververschingstation voor de schepen die naar' Indië
voeren. (Vergeten we niet dat de 17® eeuw c de Gouden
Eeuwvoor Holland was). Jan van RIebeeck richtte
daar een fort op, en eenlge huisjes rond dat fort vorm
den 't begin van Kaapstad. Veel Europeanen, waaronder
het meest Hollandsche boeren weken uit, om daar hun
geluk te zoeken. Franschen brachten den wijnstok over
naar Zuid-Afrika. Die kolonisten spraken een Hol
landsch dialect, dat ze hardnekkig laleven bewaren.
In de 18® eeuw breidde de kolonie zich uit tot aan de
Oranje-rivier. Maar intusschen was de toestand der boe
ren daar zeer ellendig geworden. Veel ruzie ontstond er
met de inboorlingen. De Hottentotten, een wilde stam,
werden gedeeltelijk uitgeroeid. Later viel er tegen de
Bosjesmannen te strijden, vervolgens werden ze door de
Zoeloe-kaffers aangevallen. De kolonisten wilden handel
drijven, doch dit mocht niet met de inboorlingen op
straf van verbeurdverklaring hunner goederen. De Boe
ren konden er met moeite bestaan. Ze gingen stelen bij
de negerbevolking. Ze trokken Oost- en Noordwaarts
moordden de bewoners uit en keerden terug met gansch
het bezit der gedcode Kaffers. De toestand werd er dus
uiterst wreed, en lang zou het duren eer er vrede kwam.
In 1806 overmeesterden de Engelschen de Kaapkolonie,
Het verdrag van Weenen (1815) bepaalde dat de kolonie
aan Engeland zou blijven. Engelsohe wetten, Engelsche
rechtspraak, alles werd nu in 't Engelsch ingevoerd.
Maar voor niets ter wereld zouden de Boeren afstand
gedaan hebben van hun taal. Ze verkochten al hun have
en goed en trokken op wagens met vrouw en kinderen,
Öost- en Noordwaarts. Onderweg maakten ze jacht op
wilde dieren, olifanten vooral, om het ivoor van hun
tanden. Ze trokken over de Vaalrivier, kwamen bij een
aanzienlijken stam waarvan de bewoners hen als hoo-
gere wezens aanschouwden. Ze zagen hun kleederen aan
voor hun huid. Maar weldra werden ze door de Kaffers
overvallen en een groot deel uitgemoord, hun ossen wer
den door tsetsevliegen gedood en vele boeren bezweken
aan koorts. Doch de overigen hielden steeds 't hocfd boven
water, hielden meer en meer van hun natie en bleven
hardnekkig hun taal onverbasterd bewaren niettegen
staande eenige afwijkingen. Door die uitwijkingen wer
den Oranje-Vrijstaat, Transvaal en later Natal gesticht
In 1870 werden door de boeren van Oranje-Vrijstaat
de Diamantvelden van Zuid-Afrika ontdekt. Dat gaf een
opschudding. In een. twee. drie. werden vele Boeren
schatrijk. Dat redde hen van den ondergang, pe Boeren
zochten goud en edelgesteenten en rond die plaatsen
rezen daar gansche dorpen op als uit den grond. Voor
de Boeren werd deze nijverheid een bron van welvaart
1899-1902. Dat die boeren-koloiilsten ten zeerste moes
ten strijden om hun recht taal en natie blijkt uit den
tweeden wreeden vrijheidsoorlog, tegen de Engelschen
die groote sporen nagelaten heeft op het karakter der
bevolking en ln hun letterkunde.
In 1902 hield de strijd op. De Boeren waren lamge
slagen, hun vrouwen en kinderen omgekomen in de con
centratiekampen, 'hun woningen verwoest en een groot
deel der dappere boeren-soldaten gesneuveld. Sedert
de vrede werd geteekend is de Kaap-kolonie tweetalig;
als eerste hun eigenaardig soort Nederlandsch. als
tweede het Engelsch.
Volgende maal zullen we vertellen over die eigen
aardige taal en over de Zuid-Afrikaansche Letterkunde.
G. D. B.
