Ypsrscha Oudheidkundige Kroniek
HIT TUINDAGLIED
Jen zegen geven en de godsdienstige plech
tieheid zal hiermede een einde nemen. Onmid
dellijk daarna zal de bijzonderste stoet waar
van we zooeven spraken, door de Koninklijke
prinsen geleid, naar de Groote Markt terug
keeren om van op het verhoog, dat tegen de
Hal en rechtover het Hótel Excelsior is
geplaatst, den optocht voor te Zitten.
Hierboven zegden we reeds een woord
over dien optocht.
Al de minste bijzonderheden werden be
studeerd en voorschreven derwijze dat de
aankomst en het vertrek der bedevaarders, de
plechtigheid en de optocht in de beste orde
zouden kunnen geschieden
We herinneren ons nog allen de kalmte, de
stiptheid en de indrukwekkende waardigheid
die, verleden jaar, de plechtigheid der inhul
diging van het Gedenkteeken onderscheidden.
Woensdag a s. zal het aantal bedevaaiders
raeer dan het dubbel bedragen dan toen en we
mogen verzekerd zijn al de bewegingen van
dit leger bedevaarders in diezelfde uiterst ge-^
ringe plaatsruimte opnieuw met dezelfde orde
te zien leiden, 't Is kolonel E. C. Heath,
D.S.O., die het bestuur van al de bedevaart
diensten op zich genomen heeft en het is heel
zeker geen klein werk
Prins Karei zal te 10 u. 3o per auto
langs de Dixmudestraat aankomen. Op de
Groote Markt zal hij ontvangen worden door
den burgemeester en door d a gemeenteover
heden en geleid naar een paviljoen dat in de
puinen der Hallen zal opgericht worden.
De prins van Wales, zijn gevolg en de
Maarschalken, zullen insgelijks, maar te
io u. 45, langs de Dixmudepoort aankomen.
Langs de Janseniusstraat zullen zij zich
rechtstreeks naar de Hallen begeven.
Beide prinsen zullen de eerewacht in
oogenschouw nemen die vóór het verhoog
tegenover de Hallen zal geplaatst zijn. Die
eerewacht zal samengesteld worden uit vier
belgische militaire detachementen en uit een
belgisch militair muziek. Hun stoet zal zich
dan naar de Meei.enpoort begeven.
Na de plechtigheid zullen beide prinsen
en hnn gevolg in het paviljoen der Hallen een
Lu ch nemen. Hun orttbijt zal juist het-
zelde zijn als datgene dat op hetzelfde
ongei blik aan de andere elfduizend bede
vaa iers zal opge liend worden. De bezoekers
zullen dun le stad gedurende den namiddag
v Maten.
Hieronder volgen eigenlijk tweeTuindagliederen:
Het eerste, uit de 17 eeuw, waarin het beleg
van Yper wordt bezongen dat plaats greep in
1383, is geteekend Meer uyt jonst, als uyt
konst en daaronder Vidit P. Vandermeersch,
L. C.
Deze uitgever achtte het nuttig een lied te her
drukken dagteekenend van 1683 en waarvan de
exemplaren heel zeldzaam zijn.
Alfons Van den Peereboom kon in de registers
der Ypersche R derijkerskamers niet zien door
wien bovenstaande spreuk werd gevoerd.
Het tweede werd gedrukt te Yper bij Lambin-
Verwaerde Tuyndag liedje gemaekt in de dry
honderjaerige jubiley van 1333, stemme La
Vandö r.e
Volgens Fl. Van Duyse (Het Oude Nederland-
sche Lied Tweede deel) kan de zangwijs
ontleend zijn aan een marsch of aan een ballet ter
eere van den Hertog César de Vendóme, geboren
'n 1594, oudsten zoon van Hendrik IV en
Gabrielle d'Estrée, die in 1631 na drie dagen het
be'eg van Brugge moest opbreken.
I
Yper, Iper, hoe toont gy u verheugt
II
Ieoer 6 leper, hoe toont gy u verheugd
'per' 'Per, hoe toont gy u verheugt,
°P uwe Thuyndagh-feeste siet men 11 in volle vreugt.
Waerom, waerom, vraegh ick, dat gy dit doet
ysu" my antwoordt geven omdat het moet
geschieden tot een danck van weldaedt u gedaen
°or Onse Vrouw van Thuyne, die u i.11 noodt quam bystaen.
'e eertydts Iper heeft verlost, 't is klaer,
aer af men heeft geviert 't Jubelee van drie hondert jaer,
van" deSe StaC" stercke'?ck was be'ey'
Marden^n^e'Sman' 'let wort*' u kier geseyt'
MarlaSiet 'let 3en' rï'e groot vermogen heeft
ls L die troost aen haere Iperlingen geeft.
SQo'Per Was'wee maenden sterck beleyt,
ae|jLbben de vyanden tegen malkander geseyt
'1 nsiet stadt van onder tot de kruyn
t Sch" Ul
s'u.,a's besloten in eenen stereken Thuyn.
keretireert, Iper g'abandonneert
3 van Thuyne, die ons heeft gepreserveert.
s "ebben gi
l00"Mari,
Tot een dancksegging' van dese gratie,
soo houdt men jaerelyckx noch de commemoratie,
op den eersten sondagh van Ougst, dit wel verstaet,
als binnen Ipre den Thuynschen ommeganck gaet
wanneer dat daer kommen by duysende lien
om Onse Vrouw' te dienen en den ommeganck te sien.
Den lesten Thuyndagh tot ieders groot verblien,
soo sal ick gaen verhalen al het gonn' men heeft gesien
alle de ambachten gestaedigh gemaniert,
met al hunne torssen ende keirsen verciert
alwaer dat naer volgt met eene feestelyckheydt
de vier biddende ordens met alle de geestelyckheydt. (I)
De torre van David is dan gekomen aen,
waer op scheen te vertoonen menigh kloecken edel-man
seer cierelyck gekleedt, met sweirden in de handt,
die scheenen te vechten voor het vaderlandt
maer wat het wesen magh of wat het magh bedien,
laet ick in het jugeren van geleerde en wyze lien.
De ghilde van Sinte Michiei die volgde naer,
met harpen en met pluymen en met hun sweirden allegaer
kostelyk opgesteld van minste tot de meest,
om te vereeren.dese Thuyndagh-feest,
en, soo ick meynde, dan so volgde na
de konincklycke ghilde al van Sinte Barbara.
Die door hun musquetten maekten soo groot getier,
soo dat men niet en hoorde noch en sagh door roock en vyer
eick ghilde-broeder scheen als een kloeck soldaet,
die met hun geweire lustigh ommegaet
men soude geseyt hebben, dit best noteert,
dat sy hun leven dagen den krygh hadden gehanteert.
Den ouden Reuse is dan gekommen aen,
die men somtydts sagh dansen ende somtydts stille staen,
en korts daer naer soo quam, met groot gesagh,
den nieuwen Reuse soo deftigh als hy magh,
meteenen panen justacorps seer treffelyck gekleedt, (2)
soo dat hy spant de kroone boven al de reusen vreedt.
De ketel-trommels ende trompetters, siet,
waeren met pluymen ende speelden menigh liedt
twee nieuwe kemels quaemen dier aen-getreen,
met eick twee jongskens die dansten vooren heen
het was een groote vreugt en oock een melody',
als ick daer maer op peyse dan soo word myn hert noch bly.
Eenen grooten walvisch, meerminnen aen syn zy,
met eenen zee-godt Neptunus als hebbende heerschappy
over de baeren en visschen op de zee,
die quaemen daer aen als uyt een nieuwe ree
en spoogh veel water onder veeie lien
veel wisten niet waer duyeken ofte alwaer henen viien.
D'helle met de duyvelen worden daer oock vertoont,
die Oodt al aen de quaede ende boose menschen loont
bierom doet het goedt en laet altydt het quaedt,
op dat gy in de helle niet er gaet
de Ghilde van Sinte Sebas'.iaen met glans
quaemen daer op-gestreken, meest gekleedt als edelmans.
Een konstich schip heeft men daer oock gesien,
waer verwondert waeren een menigte van de lien
want men sagh niet hoe het soo kost voorts-gaen,
maer quam gevaeren als op den oceaen,
met kabels en tauwen en met een zee-peirdt groot
op 't schip sat Onse-Vrouwe als een zee-sterre in den noodt.
Aenschouwt de garde van onzen nieuwen Reus,
die aerdigh was gemaeckf zeer konstigh ende zeer pompeus
tot een beschermingh ende een lyf-wacht
wordt dese garde den Reuse toegebracht
want hy siet veel vremt volck alwaer hy gaet ot staet,
en vreest voor conspirati' ofte wel eenigh verraet.
De konincklycke Ghild' van Sint Joris goedt
is dan oock aangekomen prachtigh ende wel gemoedt,
ende een draecke, 't dient hier oock verbreydt.
die van een schoone maghet alhier wierdt geleydt,
en daer volgde naer een wagen schoon,
die naer mvn best onthouden wort genamt Salomons throon.
Den schoonen opvaert een ieder wel beviel,
die aerdigh wierdt gemaeckt, zeer konstigh ende oock jentiel,
hoe dat Maria met de engels schoon,
uyt 't graf verrvst, en klimt naer 's hemels throon
by duysende menschen hebben dit gesien
en konnen niet begrypen hoe 't soo konstigh kan geschien.
Oorlof, Ipre, wydtvermaerde ste',
hoe sagh men u floreren als gy waert in peys en vre'
't schynt dat de goden en godinnen al
verlieten Parnassus en quaemen in uw dal
Pallas, Minerva en Rethorica fier
sagh men in u floreren met een oprechten bannier.
Die ons dit liedeken eerstmael heett gedicht,
het isser eenen jongman, boek-drucken issyne plicht
is 't wei gecomponeeit of is 't niet wel gedaen,
'k bidd' u, lief-hebbers, en wilt het niet vef^maen
ter eeren van den Thuyndagh doet dese eer,
en wilt het my eens brengen, want het singen droogt soo seer.
1de Dominicanen, de Franciscanen, de Augustijnen en
de Carmelieten.
(2) panen justacorps justaucorps- ftuneelen sluitjas.
leper, leper, hoe toont gy u verheugd,
op uwe Tuyndag-feeste ziet men u in voile vreugd.
Vraegt men waerom gy al dien opstel doet,
antwoord vrymoedig, dat het geschieden moet
uyt een dankbaere piigt, voor 't weldaed u gedaen
door Onse Vrouw van Tuyne, die in nood u by kwam staen.
't Is sy die Yper verlost héft uyt gevaer,
wiens jubeley wy vieren héden van dry hondert jaer
dan was de stad rondom seer nauw berend
door d'Engelsmannen en door 't oproerig Gent.
Maria siet het aan, die groot vermogen héft,
Maria troost en hulp aen haer lieve Yperlingen géft.
leper twee maenden bevochten sonder vrucht,
de bondgenooten seyden, sicli bereydende ter vlucht
van heel de stad men siet alleen de kruyn
sy is besloten in eenen sterken Tuyn
Sy trokken schielijk af, bevreesd voor meerd'ren nood
loft al de Tuynsche Maegd' die ons haren bystand bood.
Uyt dankbaer hert, voor soo krachtig gena,
bied men Maria hulde pligtelyk jaer voor en na,
In Oegst daer toe den eersten Sondag staet,
als binnen leper het blyde klokspel gaet,
wanneer er toeloop is van duyzende van liên
om Onze Vrouw te dienen en den ommegang te sien.
'kMoet nu verhalen wat men vol eer en deugd
alhier den laetsten Tuyndag héft gesien tot ieders vreugd
d'ambachten eerst in pronk-gewaed vergaerd
met wassen torssen in dobbel rék geschaerd, (1)
waer achter volgden na tot eiks gestichtigheyd
de vier bédelend' orders met geheel de geestelykheyd.
Seffens de torre van David kwam alsdan,
waer op men sag verschynen menig kloeken édelman,
seer ryk gekleed, met sweerden in de band
veirdig te vechten voor 't lieve vaderland
en voor de suyvere telg uyt Davids bloed getéld,
op wie godvruchtig wyst haer omgedregen sinnebéld.
Siet, hoe den ouden Reus vol van jongen moed
valt hier en daer aen 't dansen, wyl hy syne ronde doet,
en korts daer na, het wésen voi gesag,
den nieuwen Reuse kwam deftig voor dt n dag,
in 't edelste fluweel met fynste goud gekant,
soo dat hy spant de kroone boven allen Rtus van 't land.
Siet nu de lyfwacht van onsen nieuwen Reus,
gekleed in silver harnasch, alle mannen groot en preus,
met spies en helm strydveirdig in der daed
om te beschermen dit pronkstuk voor verraed
wie wét wat schuylen mag in een soo dikke wolk
van alle slach van sinnen van het toegeloopen volk.
't Manschap van Sint-Michiel bereyd ten slag,
met blinkende slag-sweirden stapte toe tot meer ontsag,
met pluymen op, al kostelyk om 't meest,
om te vereeren de Jubel Tuyndag-feest
van eener vorm gekleed, hun volgde seffens na
de koninglycke gilde van de Maegd Barbara.
Siet hun optrekken met een soo trotsch gelaet
als immer konings bende naer een swaeren optogt gaet
rap aen 't geweir, soo rustig en soo koen
als oude krygers in volle woede doen,
en hun musket geschot maekte soo groot getier,
dat niemand meer en hoorde nog,en sag als rook en vier..
Kétels en trommels, trompetten komend uyt
door ridders in schaer-iaken, gaven schallende geluyd
de Bogeniers van Sint-Sebastiaen
sag men uytmuntende met guide kokers aen
tot algemeene vreugd hun volgde van naby
van fluyten en schalmeyen eene soete melody.
Jonge meirminnen van schoonen hupschen swier
by eenen grooten wal dscli, en den god van 't hoog bestier
vaert op 't gewoel, en dieren van de see
aldaer verscheenen als waerend' op de ree
den visch vél water schoot met vlaegen op de liên
sy wisten niet v> er kruypen 0111 die groetenis f ontvliên.
Duyvels en helle daer wierden ook vertoond,
waer mede God de kwaede volgens hunne werken loont
te midden vreugd, het schrik-tooneel der hel
déd men versoeten met een behaeglyk spel
twee kerneis kwamen op met een gemeten stap
voor elk twee lieve jongens dansten éven schoon en knap.
Wéderom héft men een konstigsciiip gesien,
waer op verwonderd juyebde heel de ménigte van liên
een see-peird eerst als op de baeren klom,
met blaeuwe seylen het schip daer achter swom.
de vlag was suyver wit, de mast van gouderood,
op 't schip zat Onse Vrouwe, waere see-ster in den nood,
Dan kwam het glansig en luysterlyk vertoog
van Sint-Joris gilde, 't géne schemerd' in elks oog,
al snel te peerd, gewapend tot den tand
een feilen draeke voor hun wierd by der hand
geleyd van eene Maegd, 't was wel verruklyk schoon,
hun volgd' een gulden wagen, die verbe< Ide Salmons troon.
Onse Vrouwe opvaeid was van soo snégen vond,
dat iederen aenschouwer suf en als verwésen stond.
Maria scheen in 't meersteriyk vertoon
hoog op door engelen gevoerd by haeren soon
van véle duysend liên, dit hebbend' afgespeurd,
geen'eenen kon begrypen door wat konst het was gebeurd.
Oorlof, leper, 6 wyd vermaerde steê
Hoe hoog sag men u praeien als gy waert in rust en vreê
gy kwam naeby in rykdom en verstand
de beste stéden van geheel Néderland
de laken-wévery, der borgren groot getal
bewysen die beruchtheyd met de kerken en de Hal.
Die ons dit liedeke voormaels héft gedicht,
het was er eenen jongman, die boekdrukken had voor plicht
hy héft seer wei en loffelyk gedaen
hy hield daer mede d'eer van Maria staen,
en d'eer ook van de stad en haer voorleden gloor
géft, leper, aen de jonghevd lof en dank alle eeuwen door.
rék reek, reeks
