liberie de conscience
S^araissant ie MmmetU. Ver schijnende des Zaterdags.
l'lnion fait la force. Administration H Bédaciion nie an Bcnrrc, 20, Ypres. eendracht maakt_jUCHT1__
Tows a Bruxelles!
Journal Vrijzinnig
liberal démocratique volksgezind weekblad van
d'Ypres et de l'Arrondissement leperen en van het Arrondissement
Manifestation
IDli ^edlillalaET'
Les manifestations
anti-Schollaert.
Samedi, 27 Juillet 1895. 5 centimes le numéro. lre année. IV0 59.
POUR
La délégalion d'Ypres
se réunira, a Bruxelles,
a i heure préeise, au Me
tropoli*, Place de Brouc-
kère.
MEETING
School wel-Schollaert.
PRIX DE L'ABONNEMENT Annonces: 10 centimes la ligne.
Par an a" Witt* AnnoTcS judiciai^ 1 ft. l'a ligne.
LA
TEGEN DE
Zondag laatstleden 8 1/2 ure 's
avonds aan't bureel, voorzitter en
secretaris van Liberale Associatie,
Volksbond Schoolpenning Jonge
Vooruitstrevende Wacht Willems
fonds, Bond der Oud-Leerlingen.
M. Pol Vermeulen zat voor en sprak
Geachte aanhoorders, de scholen
belangen iedereen aan. De vrijheid
van gedachte is in gevaar. Om haar te
verdedigen, zijn we hier. Dit zal ge
beuren kalm, doch vrank. Pin wie
niet denkt als wij, die spreke tegen.
Zooals de plakschriften aankondigen,
is het woord vrijIk verleen het woord
aan M. Vercomlle, professor aan de
Hoogeschool van Gent. Toej
M. Josef Vercoullie lei alsdan de
schoolkwestie uit, kalm, duidelijk,
met humour en kennis van zaken.
In alle landen zijn, volgens spreker,
twee partijen de vooruitgang en de
achteruitkruiperij. De eenen zijn de
vrijzinnigen,de anderen de klerikalen.
De school dezer laatsten moet niet
aanwijzen het ware en nuttige, zij
moet in de koppen gieten de verkwe-
zeling. Om goede burgers te vormen,
moet men vrije mannen wenschen.
T°ej.)
Op de schepen vraagt men niet dat
een almoezenier aan boord zij. Inden
schermzaal komt geen pastoor kijken.
Maar, herschep de schermzaal in een
kazerne, en oogenblikkelijk ontwaart
men een drietip met zwarten rok. Met
het onderwijs is 't zelfde. Je kunt on
derwijzen wat je wilt, doch treed een
gemeenteschool binnen, en de geeste
lijk wil dat hij er ook zij - uit rede
van zijn grondbeginsel van gezag.
M. Vercoullie heldert dan den on-
gelukkigen toestand der onderwijzers
op, onder de wet van 1842, toen in ie
der dorp en school een licht brandde,
de onderwijzer, en een mond welke dit
licht uitblazen wilde, de pastoor. De
godsdienst gaat de scholen niet aan,
want de zedeleer bestaat buiten den
godsdienst. Ware het anders, dan zou
den alle niet-geloovigen onzedelijke
menschen zijn en we zouden allen
in 't gevang zitten, want er oestar.n
wetten tegen de onzedelijkheid.
In Frankrijk vragen de klerikalen
onze wet van 1879 als een gunst, en al
hier hebben zij dien schooloorlog ge
voerd, welke de kinderen maakt tot
Vijanden in naam van den God van
Liefde en welke de ouders boyocoteer-
de in de dorpen op bevel van den die
naar van den God van Barmhertigheid.
Dit bewijst dat de schooloorlog,
gevoerd door de klerikalen, enkel tak-
tiek was en comediespel. Want merk
nog op dat het fameus artikel 4 van de
wet van 1879, dat dien opstand te weeg
bracht, bewaard werd in de wet van
1884 welke enkel de gemeenten van
den eenen kant meer meester liet en
van den anderen kant ook meer be
lastte. Toej
De klerikalen willen achteruit, wij
willen vooruitwant we zij n meerwaard
dan onze voorouders. Toen de kle
rikalen meester waren in de middel
eeuwen, toen verbrandden zij de kop
pen welke niet wilden buigen, en
hedendaags niet meer branden kun
nende of durvende, nu bezigen zij de
uithongering. De martelaren sterven
niet meer op de schavotten, maar ze
gaan langzaam, langzaam weg het is
geen pistooldood maar een tering.
En heden, staart rond u. Waar be
staat de vrijheid van geweten In
Holland, in Engeland, in Duitschland,
in Amerika. Die landen staan aan 't
hoofd van de stoffelijke beweging. Ziet
daartegen Oosterijk, Italië, Spanje,
Zuid-Amerika, die landen hangen
slechts saam als banden van opstand
en miserie.
De wet Scholiaert is gekomen, on
verdachts men sprak daar niet over
in de kiezingen. En tot heden toe is het
nog niet gezien dat een regeering zijn
eigen wet verandert. Wat in 1884 goed
was, deugt niet meer in 1895. Zoo heb
ben ze altijd gehandeld. Ze riepen in
1884 weg met de belastingen. En
het is gebeurd dat onder het liberaal
ministerie in 1883 Belgie 303 miljoen
behaalde en in 1894 342 miljoen, dit
maakt een verhooging van 35 fr. per
kop. {Toej.)
M. Vercoullie bespreekt nog den
verplichtenden godsdienst van M.
Woeste, de amendementen van M.
Helleputte en M. Hoyois (zie ons laatste
nummer). Het omgekeerde zou moeten
plaats grijpen wie kathechismusles
wil, zou moeten ze vragen,in plaats dat
wie geene wil,die onthouding schrifte
lijk moet vergen. Want dit alles heeft
slechts tot doel namen op het zwart
boek der wraak te schrijven.
Dwang gebruiken Wie daarvan een
gedachte wil hebben, leze de Kristen-
Demokratische blaadjes van Aelst en
elders. Al wat de liberalen van 1879-
1884 geschreven hebben over de ver
volging van 't klerikalism tegen de
vrijdenkers, wordt aldaar herhaald als
vervolging der oud-katholieken a la
Woeste tegen hun eigen geloofsgenoo-
ten. Met gecentralizeerden dwang zal
het zoo gemakkelijk zijn de gemeen
teschool leeg te pompen. Genoegt dit
niet,dan bezigt men den biechtstoel en
men zaait twist in de families of men
hitst de kinderen op tegen hun ouders,
zooals in den schooloorlog.
De schoolwet is een zuigende en per
sende pomp. Zij wii de centen zuigen
uit de openbare kassen en ze persen in
de kloosterkoffers, zij wil de vrijheid
zuigen uit de koppen der burgers en
daarin pompen de slaafschheid van
platheid, achteruitkruiperij en fana-
tism.
De schoolwet maakt den onderwijzer
tot lakei van pastoor en minister, zij
verlaagt hen vóór de kinderen, en
M. Scholiaert drukt daarover zijn ver
wondering uit
Wij zijn eerder verwonderd over de
verwondering van M. den Minister.
Wat zij hadden moeten doen, de
klerikalen? Het onderwijs beter in
richten, nieuwe benoodigdheden ver
schaffen, den laatsten vooruitgang vol
gen zooals de liberale gemeenteraad
van Ieperen het getracht heefton
derwijs voor de kleinen, onderwijs
voor de volwassenen, zoo meisjes als
jongens. Men leeft niet alleen van
brood, men leeft ook van het voedsel
des geesten.
Zij hadden nog de jaarwedde der on
derwijzers moeten verhoogen, want
deze ambtenaars hebben hun jaarwed
de op 1/3 zien verminderen. Zij had
den het kosteloos onderwijs moeten
inbrengen want het betalend onder
wijs is slechts een klerikale machina
tie in de gemeentescholen zal de kle
rikale gemeenteraad een hooger jaar
wedde doen betalen dan in de vrije
klerikale scholen met toelagen. En
weêr zullen de klerikale overheden
leerlingen dwingen naar hun scholen
te gaan om te leeren dat de vrijdenkers
slechte lieden zijn.
Het wetsvoorstel Scholiaert is een
aanslag tegen de vrijheid van geweten.
Daarom, allen naar Brussel, om op te
komen tegen die troggelarij
We willen geen gefopte wezen. Denk
aan de West-Vlaamsche Fabel,
De Puit en de Kraai
Er was een kraai, er was een puit.
De kraai zat bij den vijver, de puit zwom in 't
Put, krupt er ut zei de kraai. [water.
'k En doe zei de put
'k Zal u niet slokken, zei de kraai.
Is 't ware zei de put
Ja zeker, zei de kraai.
De put kraop er ut
Hap zei de kraai.
'k Had het wel gepeisd, zei de put
{Lange toejuichingen).
MVermeulen bedankte M. Vercoul
lie voor zijn klare, duidelijke en kal
me redeneering.
De klerikalen hadden beloofd de
scholen gerust te laten.
Doch wat deden ze Ze schaften af
Eerst, het pensionnaat.
En toen de bewaarscholen er was
geld noorlig.
En toen het Collegie er was geld
noodig voor de waterwerken.
En toen verhoogden zij het school
geld er was geld noodig voor de wa
terwerken.
De klerikalen hebben erger in de
Kamer gehandeld
In hun gemeentewet geven ze 4 stem
men aan den rijke en 1 stem aan den
arme die aldus bestolen wordt. Dat
vindt men rechtvaardig in le Journal
YYpres.
Voor den Congo stemmen ze 12 mil
joen. Dat vindt men rechtvaardig in
le Journal d'Ypres.
Ze stemmen inkomende rechten op
boter en op hopstaken, waarschijnlijk
ten voordeele van den boer die leeft
van boterhandel en hopstaken moet
koopen.
Nu komen ze met de schoolwet
Weg met hen {Toej.)
M. Criém vestigde vooral de aan
dacht op het feit dat de arme vader
door de wet benade6Ügd werdt vooral.
De rijke kan zijn kinderen naar de
kostschool zenden, de arme moet en
is gedwongen. In stede van broederlijk
heid, zullen de kinderen elkaar moe
ten vluchten.
Zooals er een verdoemdenhoek was
voor de vrijdenkers op zekere kerkho
ven, zoo zullen die arme kinderen ge:
sloten worden buiten de maatschappij
hunner medeburgers.
Dat zal niet
Dat mag niet.
Wat zekere gematigde liberalen
van la Liberie betreft,doch laat
ons voorbijgaan en groeten.
De Volksbond zal een afvaardiging
naar Brussel zenden we gaan er niet
neen om denKoningtezien,maarom op
te komen tegen dien aanslag. Onze
zaak is rechtvaardig en eerlijk. {Toej.)
Toen sprak nog een vreemde en
M. Vermeulen legde de volgende dag
orde ter stemming
De meeting, gehouden den 21n Juli
n te leperen in de zaal der Oud-Pom-
piers, protesteert tegen de schoolwet
voorgesteld door M. Scholiaert, ver-
zet zich tegen de amendementen van
M. Hoyois en M. Helleputte, en ver-
klaart zich voorstander van het open-
baar onzijdig, kosteloos en verplich-
tend onderwijs.
De dagorde werd aangenomen met
algemeene stemmen.
En nu, allen naar Brussel
De afvaardiging der Iepersche
Maatschappijen zal zich te Brussel
vergaderen, ton 1 uur juist, in het
Metropole, De Brouckèreplaats.
Elk zegge 't voort
aaqaaooo
Le mouvement de protestation con-
tre les intentions Bectaires de nos mai-
tres s'accentue et s'étend chaque jour.
Nous assistons a un réveil unanime de
l'opinion anti-cléricale et de tons les
défensenrs de la liberté de conscience.
La manifestation du 28 centralisera
toutes les protestations parties de tons
les coins du payselle montrera qu'il y
a encore en Belgique des défenseurs
irréductibles des libertés inscrites dans
notre Constitution et trop souvent
escamotées par des ministres sans res-
ponsabilité déterminée. On aurait pu
en douter après les attentats réaction-
naires qu'ont commis impunément (jus
que maintenant) les hommes au pou-
voir on verra le 28 que les Beiges ont
encore dans les veines du sang, et non
de l'eau bénite.
Les sociétés libérales de province
envoient en masse leurs adhésions.
Comme le disait la Gazette, elles iront
a la manifestation du 28 avec leur dra-
peau bleu sans s'inquiéter si d'autres
y vont avec un drapeau d'une autre
couleur, et sans s'arrêter aux raisons
de haute politique qui ont dicté l'ab-
stention de la Ligue libérale.
En attendant la grande manifesta
tion nationale du 28, l'indignation
publique se manifeste en toutes cir-
constances.
Le Roi, se rendant a l'exposition de
Saint-Gilles (Bruxelles) a été accueilli
par des cris étourdissants A bas la
loi scolaire On n'aurait sans doute
choisi une occasion plus lavorable, si
on avait eu le choix mais la conscience
a^magaarr- -tr-ri-.trtijrr< !»■■—- ■-w^,.^i!.aMM»B»y^:a«ia),-:aMi^i'aiiiiii n iiinriïifiSa^Miiiiiniii mm iKa^gse^ag3b>ea&sJ3a»«sas5aB
©S^lpS %i ÜÜJ& HgM Jsp? pour les annonces de France et de Belgique (excepté les
POUR LA PEOVINCE, gj? V' flfi fe^SS i§8% 4?P®eSj •- deux Flandresjs'adresser a VAgenceHavas,Bruxel-
D,r an Q fr Kn fSjS ^FSËPI W) vgÏA ?%*- B X'J igg? X' @öL Y§9 .V'gSSt».,. les, iue de la Madeleine, 32, et a Paris,
