DIT IS
EN OMMELANDS,
m De bekendmakingen kosten 0,fr.l5 de reke binnen 't blad is 't
I
I
CONCERT
PLAATS EL IJK
P
Op Saterdag, 28en September 1901.
centimen 't blad.
36ste jaar.
Talrnerk 1859.
Het socialismus
en de katholieke kerke
STAATKUNDIGS OHSCHOUW
Vrankrijk
De kloosters
Transvaal
Turkijen
De verloting
van «Surmonts huis»
de Verloting
EMEL GOETHALS
Leve Prins Albrecht
Te trekken bij den UitgeverTk 36, in de Boterstrate, te Yper, en bij 's land boodschaploeien ofte post, tegen 3 frank 's jaars.
't Nieuwsblad van Yper versehijnt 's Vrijdags, en 's Zaterdags na
de markt, tegen 3 f. 's jaars; 3 f. en den vrachtloon buiten Belgenland.
Hel blad en is niet min te trekken dan voor een geheel jaar en 't wordt
op voorhand betaald.
t lies moet vrachtvrij ingezonden worden naar de Boterstrate,
Tk £6, te Yper.
Echt en recht, 't oud Volk indachtig;
Kinderlijk, niet kinderachtig;
Ypersch, Vlaamsch en, bovenal,
God getrouwe ik wezen zal
fü 0,f.30 van 's Rechters wegen f. 1overdruk, 8 fr. 't honderd. Ieder
boek, waarvan ons twee afdruksels zijn gezonden, wordt besproken.
|gg De Heeren van de Agence Havas te Brussel, Tk 32,in de Magdalena-
|j| strate, en te Parijs, n° 8, Place de la Boursi, ontvangen bekendma-
W kingen voor 't Nieuwsblad van Yper, van al die buiten Oost-
Westvlaanderen wonen.
Dinsdag 1 October 1901
ten 8 1/2 ure 's avonds
IN DE BENEDENZAAL DER HALLE
door de
STADSHARMONIE
onder het bestuur van M. J. Wittebroodt.
PROGRAMMA
1. Salut a Copenhague, allegro
militaire Fahrbach.
2. Danse aux flambeaux, de
Luigini, arr. par Wittebroodt.
3. Fantaisiesur l'Opéra Guil-
laume Tell Rossini.
4. La folie Villageoise. air de
danse J. Martin
5. Introduction et chaeur de
l'Opéra Hamlet Amb. Thomas
6 Valse bleue Marcis.
Van tijd tot lijd hooren wij liberalen
en socialisten zeggen dat zij geene
vijanden van den godsdienst en zijn.
Wij zijn alleenelijk, zeggen zij,
vijanden van sommige misbruiken
die in den godsdienst bestaan.
Moest de godsdienst in al zijne
zuiverheid onderhonden worden,
moest de geestelijkheid haar alleene-
lijk bezig houden met hetgeen waar-
toe zij geroepen is, wij zouden eer-
bied hebben voor hetgeen wij nu
bestrijden.
De godsdienst en de priesters zou-
den moeten zijn hetgee.i zij waren
in de beginselen van het christen-
dom. Nu zijn godsdienst en priesters
vervallen van bunne oude eenvou-
digheid, huone zachtaardige zedeD,
hunne menschlievendbeid, om poli-
tieke werktuigen te worden.
Eenvoudige lieden hebben hun
somtijds bij dien list laten vangen.
Weldenkende en rechtzinnige men-
Bchen hebben altijd maar te wel ver
staan dat die geveinsde eerbied een
masker was door liberalen en socia
listen aangetrokken om de dompe
laars bij den neuze te leiden.
Doch een masker en heeft maar
zijnen tijd. Eens wordt het afgetrok
ken en deze die er onder zat verschijnt
in al zijne wezentlijkheid.
Het groot socialistenblad Le Peu-
ple dat de gave heeft somtijds recht
voor den vuist te zijn, trekt nog eens
te meer dien masker af.
Alzoo schrijft het in zijn nummer
vaa 31 Oegst 11.
De strijd tusschen de Kerke en het
Socialismus is noodig, onvermijde-
lijk.
Die strijd en kan maar eindigen
met den zegepraal van de eene partij
over de andere.
Zelve indien de katholieke Kerke
wederkeerde tot de evangelische zui-
verheid van hare grondbeginselen
zelve indien zij ophield eene macht
te zijn van tegenstand en bewaring
nog zou er een afgrond liggen tus-
schen de twee leerstelsels.
Zijne leering eischt gelatenheid
tegenover dwinglandijonze leering
predikt den opstand...
Oorlog dus aan de Kerkestrijd
tegen hare leer
Iu die weinige woorden komen
eenige dwalingen, eenige dwaasheden
ïelve.
Het is niet noodig, denken wij, de
zelve aan te duiden zij zijn al te tast
baar.
Maar hetgeen op treffende en duide
lijke wijze uit die woorden terapen is,
het zijn de volgende waarheden
Indien de socialisten de Kerke be-
vechten, dat is alleenelijk omdat het
de katholieke Kerke is.
Daar is maar één ernstige vijand
van het socialismus, te weten de
katholieke Kerke.
De katholieke Kerke alleen kan
den stroom van het socialismus
tegenhouden, omdat zij alleen de
ware leering bezit die het volk eer-
biedinboezemt voor degroote steun-
pilaren der Maatschappijden Eigen
dom, het Huisgezin, en de Vader-
landsliefde.
Het bezoek van den Keizer van
Rusland heeft gedurende eenige dagen
de aandacht afgetrokken van de kloos
tersvet.
De feesten ter gelegenheid van dat
bezoek en zijn zelfs niet zonder moei
lijkheden van politieken aard voorbij
gegaan. Er is onder andere sprake dat
twee ministers zouden verplicht zijn
hun ontslag te geven M. Millerand en
Baudin.
De parijzenaars, van hunnen kant,
zijn razende kwaad omdat de Czaar
niet naar Parijs gekomen is.
De Czaar was van zin hunne stad
te bezoeken, maar daartoe moest de
uitnoodiging van den Parijzer-ge-
meenteraad hem overgebracht zijn
door den Voorzitter der Republiek.M.
Waldeck dreigde onmiddellijk zijn
ontslag te geven als minister, indien
de Czaar naar Parijs kwam. M.Loubet
en heeft dan niet durven aandringen.
verlaten de eene na de andere Vrank
rijk. De groote Chartreuse heeftop
aandringen van 't fransche Ministerie
zelf, zijne aanvraag gedaan om in
Vrankrijk te blijven.
Voor de eerste maal sedert 50 jaar
hebben de Carmeiietersen, te Mou-
lins, dinsdag hun klooster verlaten.
De Zusiers, ten getalle van 25, waar
onder twee zeer oud en gebrekkelijk,
vertrekken naar Baarle-Hertog, in
Holland.
De Gasthuisnonnen van Viniers
hebben besloten de machtiging niet te
vragen zij zullen op hunnen post
blijven tot dat de regeering den hate-
lijken moed zal hebben hen uit het
gasthuis te verjagen.
De Carmeiietersen van Duinkerke
zullen naar Poperinghe vertrekken.
Zij hebben daar het huis gepacht,
vroeger bewoond door de jonkvrou
wen van Reninghe en thans behoo-
rend aan de familie Tack. De Paters
Redemptoristen dier stad hebben de
machtiging gevraagd.
Sedert een jaar van hier en hebben
de engelsche ongelukken zoo tal
rijk niet geweest als tegenwoordig.
Alle dagen komen er tijdingen toe van
nieuwe nederlagen en zelfs loopen
Kaapstad en Ladysmith gevaar weder
belegerd te worden. Dat is de ant-
woorde der Boeren op de pro k la ma
van Kitchener, waarbij deze wilde
hebben dat iedereen hem overgaf,
ten laatste op 15 September.
Turkijen geeft toe aan Vrankrijk.
De zake van een der fransche bankiers
is reeds vereffend. De andere zal 't on
getwijfeld ook zijn in de eerste dagen.
Nu, des te beter.
Konden of wilden de franschen nu
ook eens een einde stellen aan de uit
moording der Armeniërs, datzou hen
bij alle weldenkende lieden vele iu
achting doen winnen.
En 't is misschien nu den gepasten
oogenblik, aangezien de turk nu be
nauwd is van de franschen
Zondag avond laatst was er eene buiten
gewone feeste in 't Volkshuis.
De groote zale was eivol.
Het gold immers eene belangrijke gebeur-
tenisse die dan moest plaats grijpen de
verloting van het Surmont3 huis op bet
uiteinde der Elverdinghestra'e gelegen.
Mijnheer de Minister van Nijverheid en
Arbeid was er toegekomen, na te Iseghem
in den voor- en achternoen de feesten ter
eere van Prins Aalbrecht bijgewoond te
hebben.
Mijnheer de baron Surmont de Volsberghe
hield er immers aan de feeste voor te zitten,
en zijne tegenwoordigheid moest in deze
omstandigheid aan de vergadering een bij
zonder belang geven.
De heer schepen Fraeijs nam eerst het
woerd om den heer Minister te verwelko
men.
Wij denken onze lezers aangenaam te zijn
met hun den inhoud dezer merkweerdige en
hertelijke redevoering mede te deelen.
Mijnheer de Minister,
Omtrent een jaar en half geleden vierden
wij hier in onze stad eene feeste die lange
jaren nog in het geheugen van hel Ypersche
volk zal bewaard blijven.
Het was de feeste van uwe officiëele in
trede als Minister van Nijverheid en Arbeid.
Ds betooging die ter dier gelegenheid
plaats greep, (gij hebt het immers met eigene
oogen kunnen bestatigen), was eene uiter
mate prachtige en gulhartige betooging.
Prachtig was zij, Mijnheer de Minister,
om reden van de hooge weerdigheid die u
was te beurt gevallen. Immers, Zijne Maje
steit de Koning bad aanspraak gemaakt op
uw hoog talent, uwen onverpoosden vlijt,
uwe lange ondervinding en nog meer mis
schien op uwe kristelijke onbepaalde ver
kleefdheid om te zetelen in den hoogen Raad
van het land.
Gulhertig ook was die blijde intrede,
omdat de ontvangst die wij u deden de wel
gemeende uitdrukking was van den eerbied,
de genegenheid en de dankbaarheid der
Yperlingen voor hunnen oud-burgemeester.
Eene aandoenelijke bijzonderheid, moest
deze feest, deze onvergetelijke feest mag ik
zeggen, op treffende wijze kenmerken ik
wil spreken van het leggen van den eersten
steen van dit bevallig, 'k zou beter moeten
zeggen van dit prachtig werkmanshuis, een
waar kunstjuweel, dat nu voltrokken is van
dit huis dat bij het nageslacht de gedachte
nis zal vereeuwigen van onze genegenheid
voor Minister Surmont en uwe genegenheid
voor den werkman van Yper.
Inderdaad, wanneer het u gevraagd wierd
of gij een kunstgeschenk had willen aan-
veerden, in gedachtenis van uwe burgemees
ters jaren,hebt gij voor antwoord gegeven
een kunstwerk is maar voer mijn eigen vo
doening, gebruikt liever de som, die uit
inschrijving zal voortkomen tot het bouwen
van eene werkmanswoning dit zal nuttiger
zijn voor vele Yperlingen.
Vandage, zijn wij nog eens vergaderd en
vinden wij u wederom in ons midden op den
plechtigen oogenblik dal Surmont's huis
dat tot eeuwigen dage ook onder de be
scherming zal blijven der patronnes van
Yper, Onze Vrouw van Thuyne, op den
oogenblik zeg ik, dat het gebruik van dil
zelfde huis door het lot vastgesteld aan den
gelukkigen winner door u zelve, Heer Mi
nister, zal overhandigd worden.
Gij geeft alzoo aan onze maatschappij,
welke gij over 16 jaren ingericht hebt be
nevens eenige ander uwer vrienden, een
nieuw bewijs van uwe achting, uwe gene
genheid, uwe belangstelling.
In name van al de leden van den Zieken
troost,in name van 't volk van Yper, van die
menigvuldige vrienden hier tegenwoordig
zeg ik u Hertelijk welkom en vurige dank
Mijnheer de Minister, het doet ons bijzon
derlijk genoegen in uwen persoon te mogen
groeten den edelen voorstaander van de be
langen der werkende klas. Deze gelegenheid
mogen wij zekerlijk niet laten voorbijgaan
zonder hier te melden een feit dat ons het
recht geeft met fierheid op uw naam te
wijzen. Ik wil spreken van die grooische
inrichting der ouderdoms- en werkmans
pensioenen.
Verleden jaar, bij de plechtigheid waarvan
ik hooger sprak, heb ik u, in naam van het
ypersche volk den volgenden wensch toege
stuurd
Moget gij bijzonderlijk het genoegen
hebben, Mijnheer de Minister, het ontwerp
der werkmanspensioenen te verwezentlij-
ken, en aan die grootsche onderneming
uwen naam hechten.
Ehweldien wensch zien wij op heden
verwezeritlijkt.
Dank aan wijs beleid en vast beraad, niet
tegenstaande kleengeestige tegenkanting van
wege zoogezeide volksvrienden ten prijze
van groate opofferingen voor de schatkist
van den Staat, hebt gij eene wet doen door
gaan die ons kleene Belgie in zake van volks-
wetten aan het hoofd stelt van al de beschaaf
de landen der wereld.
Vrankrijk, het zoo machtige Vrankrijk en
zou niet beter vragen dan de Belgische wet
op de vverkerspensioenen te kunnen navol
gen maar het bekent zich onmachtig zoo
verre te mogen gaan. Die bekentenis is onze
roem en is de treffendste goedkeuring gege
ven aan die wet die voor altijd met uwen
naam zal bestempeld blijven.
Nog eens, achtbare heer Minister, hertelijk
welkom in ons midden. En moge het genoe
gen dat gij heden zuli smaken, wanneer gij
den gelukkigen winnaar van Surmonts huis
de hand zult drukken en terzelver tijde hem
den sloter afgeven van de woonste waar hij
gelukkige dagen zal mogen slijten moge
dit genoegen zeg ik, reeds eene belooning
zijn voor uwe edelmoedige pogingen ter
voordeele van den zedelijken en stoffelijken
vooruitgang der werkende kias.
Na die redevoering, speelde de Groote
Fanfare, voor die omstandigheid uitge
noodigd, het lied van O, L. V. van Thuyne.
Daarna stond de heer Minister recht om
in eenige korte en hertelijke woorden zijne
menigvuldige toehoorders te bedanken voor
hunne blijken van genegenheid.
Hij herinnerde den oorsprong van hel
«Surmonts huis» en wees nog eens op het
gevoelen dat hem gedreven had om zulk-
danige beslissing te nemen. God heeft ons
bevolen, zei hij, onze naasten te bemin
«nen gelijk ons zeiven en uit dit plichtge
voel komt mijne genegenheid voor den
werkman, en mijn vast besluit voor de
verbetering van zijn lot al te doen wat in
mijne macht is.»
Hij sprak verder van het genot dat hij
smaakte bij het bestatigen van den uitslag
der wet op de ouderdomspensioenen en de
vermenigvuldiging alsook den bloei der
maatschappijen van onderlingen bijstand.
Nog twee groote wetsontwerpen wenschte
hij te doen doorgaan de wet op de verze
kering tegen de werkongevallen; en de be
langrijke wet op de Zondagrust.
Hij eindigde met de aanwezigen nog eens
hertelijk te bedanken; en aan den nogonge-
kenden winnaar van «Surmontshuis» ve«l
voorspoed te wenschen in zijnen nieuwen
t'huis.
Vooraleer de belangrijke verloting te be
ginnen, sprak de heer Werbrouck, schatbe
waarder van den Katholieken Ziekentroost,
eenige woorden, om duidelijk al de omstan
digheden en voorwaarden uiteen te doen die
in acht moesten genomen worden voor het
inbezitnemen van het «Surmontshuis.
Hij zwaaide ook welverdienden lof aan
eenige werklieden die, door de edelmoedig
ste gevoelens gedreven, vrijwilliglijk aan
het mêedoen in de verloting verzaakt had
den. Dan eindelijk begon
in het openbaar gedaan, onder het toezicht
van menigvuldige eereleden van den Zieken
troost, en van vier werklieden bij geval ge
nomen door aanduiding van de aanwezige
werklieden.
Na nauwkeurig onderzoek der nammers
en namen van de 158 leden die hun recht
hadden daarin mede te doen, werden de
nummers in den trommel geworpen. Twee
kmders der weezenschool trokken dezelve.
Volgens overeenkomst moesten al de
nummers uitgetrokken worden de laatste
ging de winnaar zijn.
Geheel die werking, gelijk iedereen wel
kan peizen, wierd met belangstelling ge
volgd. Maar bijzonderlijk wanneer de loting
oegon ten einde te loopen, en er slechts een
tiental nummers overbleven, dan bemerkte
men bij deze wien het aanging, eene angst
volle oplettendheid.
Eindelijk bleef er maar een nummer over,
67 wiens gelukkigen bezitter was
een brave huisvader van St-Niklaasparochie,
werkende bij de heeren Costeur in de Dix-
mudestrate.
Onder het handgeklap en het gejubel der
menigte, steeg Emiel, zichtbaar bewogen,
de trappen van het verhoog op, waar de
heer Minister, na eenen warmen handdruk
en vurige gelukwenschen, hem den versier
den sleutel van zijn nieuw huis bestelde.
Nu speelde de Groote Fanfare het welge
paste lied Waar kan men beter zijn ter
wijl de groote masse volk de zale verliet
onder den genotvollen indruk der feeste.
Wij voegen onze stemme bij deze van zoo
veel anderen om onzen vriend Emiel Goel-
hals hertelijk proficiat te wenschen, en alle
geluk en voorspoed in zijne nieuwe en zoo
oevallige en gerievige woonstede.
Men boorde zondag laatst bijna niets
anders binst geheel den dag te Iseghem, uit
den mond van de duizenden vreemdelingen
ea Iseghemnaars.
Al de treinen, die toekwamen, waren ten
minste verdubbeld en nog en vond het volk
geen plaatse.
Rond elf ure kwamen de overheden toe.
We bemerkten onder andere den heer Gou
verneur Graaf van Ursel, de heeren Mulle
de terschueren en Burggraaf de Jonghe van
Ai doye, senators, Minister de Trooz, Vanden
Boogaerde, burgemeester en Kamerheere te
Iseghem, enz., enz. De geestelijkheid met
den eerw. heer pastoor Van Couille aan
't hootd Burgemeesters van 't omliggende,
de keikheeren van Iseghem en de voor
naamste ingezetenen.
Op hel Statieplein stonden de Harmonie
der Congregatie, de Benoitsfanfaren, Stads-
fanfaren en 't muziek van Ingelmunster, die
te zamen onder 't beleid van heer Jules Van
Haverbeke zouden de Brabanconne spelen.
Langs den eenen kast stonden nog de vrij-
IJ
H'
1
U;.
W
1'
NIEUWSBLAD VAN YPER
ft
V
ft
I ,3
