Groot CONCERT
't Nieuwsblad
van Yper
ii!
MUZIEKAVOND
gptM 58
Op O erdag SO October 1909
5 centiemen 't blad
44e jaar. Talmerk 3 179
Te Irekken bij den Uitgever, 7* 36, in de Boferstrate, te Yper, en bij 's landsboodschapwezen ofte post, tegen 8 frank S jaars
Zondag 14 November 1909
In Pransch Vlaanderen
Spanje
STADSNIEUWS
Michiel Mrogoff
Zondagrust
De moord van Ferrer
Voordracht
0ver (j eloofs verd ed ig i ng
Echt en recht, 't oud Volk indachtig;
Kinderlijk, niet kinderachtig
Ypersch, Vlaamsch en, bovenal,
God getrouwe ik wezen zal
Jufvrouw A. VANDEN BERGH
Mijnheer LOUIS VANHOUTTE
sY if* If* if
ZONDAG 12 DECEMBER 1909
53® sf s# s£ sf sS? Hs'sjP
SfÈÈpt
Zij hebben gedurfd
Kiezersonthoudt dat
Boetstraffelijke Rechtbank
van Yper
DIT IS
mm mm
m
EN OMMELANDS
't NIEUWSBLAD VAN YPER verschijnt 's Vrijdags, en
s Zaterdags na de markt, tegen 3 fr. 's jaars; 3 ir. en den vrachtloon
'buiten Belgenland. Het blad is niet min te trekken dan voor een
geheel jaar e i 't wordt op voorhand betaald.
Alles moet vrachtvrij ingezonden worden naar de BOTER-
GTRArE, Tk 36, te Yper.
De bekendmakingen kosten o fr. i5 de reke binnen yt blad is 't
o fr. 3o van 's Rechters wegen fr. i overdruk 5 fr. 't honderd. Ieder
boek, waarvan ons twee afdruksels zijn gezonden, wordt besproken.
De Heeren van de AGENCE HAVAS, te Brussel, Tk 34, in de
Zilverstrate, en te Parijs, Tk 8, PLACE DE LA BOURSE, ontvangen
bekendmakingen voor 't NIEUWSBLAD VAN YPER, van al die buiten
Oost Westvlaanderen wonen.
1 W E I N S Z A A L
DOOR
Leeraar van Zang
i' Prijs der Koninklijke Muziekschool
van Brussel
en
Pianist
Eereprijs van het Lemmensgesticht
te Mechelen
ten 8 ure.
KONINKLIJKE FANFARE
ten 7 1/2 ure
IN DE IWF.INSZAAL
wordt kosteloos toegezonden tot
Nieuwjaar aan al dezen die een inschrij
ving nemen voor 1910, mits den prijs -
3 fr. op voorhand te betalen.
Met Nieuwjaar verschijnt het Nieuws
blad in grooter formaat en blijft toch
aan denzelfden prijs.
Een nieuw mengelwerk is in gereed
beid en zal bij' eenige dagen aangevangen
Worden; 't is een prachtig stuk van een
onzer boeiendste schrijvers.
Talrijke andere verbeteringen zullen
nog aan bet blad gebracht worden: daar
over meer in den volgend nummer.
In do Gil Bias van a September wordt de
aandacht geroepen van de Alliance Fran-
qaisedeze waarlijk vaderlandsche ver
eeniging, die jaarlijks meer dan één millioen
besteedt aan de verspreiding der bransche
taal in de koloniën en in den vreemde op
het volgende feit het gebruik der F ransche
taal vermindert in Frankrijk
't Is een der leden van het komiteit van
Atrecht (Arras) die dit gevaar heeft aange
wezen en die bestatigt dat in de laatste
jaren de Fransche taal door de Vlaamsche
achteruitgedrongen is in het Noorden van
Frankrijk.
Als voorbeeld haalt de briefwisselaar twee
feiten aan een verslag van 1843 bestatig!
dat Halewijn (Halluin), kantonhoofdplaats
enWervick-Zuid, Fransche gemeenten waren.
Sedertdien zijn zij Vlaamsche geworden en
de Vlaamsche taal wordt er door de kinderen
uitsluitend gebruikt bij|hunne spelen. Het
kwaad de Gil Bias heet het zoo
strekt zich uit tot de arrondissementen
Duinkerkeen Hazebroeck.
In het arrondissement Hazebroeck heelt
het Fransch in de laatste 20 jaren geen den
minsten vooruitgang gemaakt. Te Haze
broeck spreekt men we! Fransch in de gioote
straten maar de kinderen spreken bijna allen
Vlaamsch in de kleine buurten en in de
buitenwijken.
Belle (Bailleul) is uitsluitend Vlaamsch,
cl ligt het op de taalgrens alleen in de ge
huchten la Crèche en Outtersteene over-
heerscbt de Fransche taal. Te Cassel, on
danks een vlottend element van Fransche
taal, heeft het Vlaamsch de bovenhand.
Te Steenbeke (Sleenbecque) gaat het
Fransch geenszins vooruit, al ligt die ge
meente op de taalgrens en op enkele kilo
meters slechts van Thiennes, eene Fransche
gemeente.
In het arrondissement Duinkerke heeft
het Fransch in de laatste 3o jaren geen
e skele gemeente gewonnen.
Waldervinghe, b. v. is Vlaamsch gebleven,
al wordt er de catechismusles van al onheu
gelijke tijden en nu nog in het Fransch
onderwezen.
Te Bergen (Bergues) bleef de toestand
dezelfde. Toch bezit de stad als bezetting
een bataljon van het noe linie, maar onge
lukkig, zegt de Gil Biasbestaat dit
bataljon uit flamingantische Vlamingen.
Hetzelfde geval te Grevelingen (Grave-
11 nes)waar eene compagnie van het iioc
uitsluitend uit even VHamschgezinde Vla
mingen bestaat.
Welk geneesmiddel tegen die ongehoorde
vermindering van het gebruik der Fransche
taal op een Fransch gebied
Luistert nu, beste lezers, het veldtocht
plan, opgevat door de Alliance Franqaise
en door den Gil B/as afgekondigd om de
Vlaamsche taal uit te roeien bij Vlamingen,
die, alhoewel sedert eeuwen bij Frankrijk
ingelijfd, toch Vlaamsch van aard en van taal
zijn gebleven.
Vooreerst stelt de Alliance voor in al de
gemeenten van Fransch Vlaanderen, zelfs
daar waar de bevolking uitsluitend Vlaamsch
is, enkel onderwijzers te sturen die geen
woord Vlaamsch kennen. Waar de onder
wijzer alleen Fransch kent, spreken de
ouders thuis Fransch om hunne kinderen
in staat te stellen de schooi te volgen maar
kent de onderwijzer Vlaamsch, dan blijven
de ouders in huis Vlaamsch spreken, omdat
de onderwijzer zijne lessen toch in de moe
dertaal der kinderen geeft.
Ten tweede vraagt de Alliance dat onder
geen opzicht nog ambtenaren die Vlaamsch
kenn.11 in die streek zouden worden be
noemd en ten slotte vraagt zij, dat de Vlaam
sche jongelingen, die in het leger moeten
dienen, niet in de Vlaamsche streek z uden
blijven, doch gezonden worden in uitslui
tend Fransche middens.
Het arrondissement Duinkerke telt 155141
inwoners en dit van Hazebroeck rn.339.
Op die 226.000 inwoners kent de helft
Fransch en Vlaamsch, een derde uitsluitend
Vlaamsch en het aantal i,its:uitend Vlaamsch-
kennenden. neemt van jaar tot jaar toe.
't Is tegenover die metischen dat de
Alliance Francaise al die hooger aange
haalde eerlijke middeltjes beraamt.
Wij hopen dat alle Vlaamsche kringen, te
beginnen met Davidsfondszullen antwoor
den met het nemen van maatregelen om onze
taalbroeders in Fransch-Vlaandercn van
Vlaamsch geestesbrood te voorzien.
Zelden heeft men zulk een voorbeeld van
weerstand aan opslurping door eene mach
tige taal bijgewoond als dil door Fransch
Vlaanderen geleverd. Het is dus voor de
Vlamingen plicht hunne taalbroeders ginder
te steunen en testerken, en vooral uit hun
voorbeeld les te trekken.
(De Landbouwer
De liberalen hebben in de moeilijkheden,
door den oorlog in Marrokko en de onlusten
te Barcelona verwekt, eene gunstige gelegen
heid gezien om terug aan het bewind te
komen, en zij hebben er gebruik van ge
maakt. Hun aanleider, M. Moret, heeft in
de Kamer verklaard dat zijne partij niets
gemeens meer wilde hebben met de behouws-
gezinden, en dat zij alles zou doen om deze
tegen te werken zij zou alle voorgestelde
wetten stemmen, tegen de kredieten vooi
Marokko, enz.; zij zou zelfs daarvoor samen
spannen met de republikeinen en socialisten.
M. MORET
de nieuwe Opperminister in Spanje.
Kortom, de liberalen wilden in de Kamer
een echt revolutionnairen loestand verwek
ken.
M. Maura heeft in die voorwaarden niet
langer aan het bewind meer willen blijven
en hi) heeft de verantwoordelijkheid aan de
liberalen overgelaten de behoudsgezinde
ministers hebben hun ontslag gegeven en er
is een liberaal ministerie aan het bewind ge
komen, dat nu de kiezingen gaat bewerken.
De Ferrergezinden beweeren dat dit reeds
eene eerste wraakneming is over de strafuit
voering van hunnen heid zij zijn volkomen
mis, en zij zullen weldra hunne dwaling
inzien, want M. Moret, de nieuwe eerste
minister, heeft reeds de voigende verklaring
ge-laan De nieuwe reg'eering wil voor
alles de openbare instellingen in Spanje doen
eerbiedigen en handhaven zij zal eene po
litiek van bevrediging en toegevendheid
volgen jegens allen die de wetten des lands
en de maatschappelijke orde aannemen zij
zal ongenadigmaar rechtveerdig zijn jegens
degenen die de orde storen
Het ambt van minister van openbaar on
derwijs en van minister van justicie zullen
opvolgentlijk vervuld worden door den ge
wezen minister Bairose en Martinus del
Campo, thans voorzitter van het Hooger-
gerechtshof. Er dient opgemerkt te worden
dat dit gerechtshof het doodvonnis van
Ferrer bekrachtigd heeft, 't Is wel een bewijs
dat de zaak Ferrer de hoofdoorzaak der mi-
nisterieele verandering niet is.
Het nieuw ministerie is van zin den staat
van beleg te Barcelona in tc trekken, den
oorlog in Marokko te bespoedigen, kwijt
schelding te verleenen voor de politieke en
drukpersmisdrijven en eene groote open
baarheid te geven aan de documenten van
het proces Ferrer.
Schrijft in op 't NIEUWSBLAD VAN
YPER 3 fr. tot einde 1910. het groote
kiesjaar in onze provincie.
Wie heeft er in zijn kinderjaren hetverma
kelijke reisverhaal niet gelezen van den won
deren verteller Jules Verne, en genoten van
de avonturen van de,n Koerier Czaar? Is het te
verwonderen met zulk een stuk dat de groote
zaal van het Volkshuis overvol van was En
als men daarbij nog spelers heeft als Meester
Bostyn, Maes en zooveel anderen, dan ja,
valt het moeilijk een behoorlijk verslag te
geven over de heerlijke tafereelen,die Zondag
werden voor het voetlicht gebracht.
Gelukkig hebben twee knappe rappor
teurs van de presse de eene te peerde
op een ezel, de andere te voet, al de omstan
digheden van nabij gevolgd, en deze zullen
ons zeker een merkweerdig verslag doen
geworden van die alleszins merkweerdige
tooneelfeeste.
Laat ons hopen dat ze niet vergeten zullen
spelers en inrichters te bedanken en hun te
viagen wanneer nog een dergelijke tooneel
feeste
Dienstdoende apotheek. Zondag 31
October, C. LIBOTTE, Botermarkt. 29.
Maandag 1 November (Allerheiligen),
C. MAY, Groote Markt, 35.
TE LAAT BEKLAAGD
Seven Crapuul was een hitsige kerel
en als er hem iets tegen ging, iedereen
moest het belcoopen, lot zijn Sefa zelve
deelde meê van de brokkelingen.
Zekeren dag kwant hij bedronken
t'huis, geraakte in ruzie met zijn wijf,
en in een fransche) colère, gooide hij ta
fels, stoelen, potten, pannen, glazen en
kannen door de venster; hij peisde zijn
wijf er achter te smijten, maar... dat en
was juist geen katje 0111 zonder hand
schoenen te pakken... Seven ondervond
het te zijner schande... Als hij nu zijn
geweld wal laten koelen had, keek hij
geheel beteuterd naar al de gebroken
ruiten, kreubele meubels, gescliondene
potterij, hij voelde de builen en bietsen
van de «liefkozingen van zijn Sefa» en
hij verzuchtte, maar '1 was te late be
klaagd.
In de zaak Ferrer hebben de liberalen
juiste gehandeld gelijk Seven... en z'en
hebben maar achterna bepeisd welke
de gevolgen kunnen zijn van al hun
dwaasheden.
Eerst was T al schreeuwen en tierenI
en ophitsen en 0111 wrake: roepen in alle
blauwe gazetten, de groote doggen van
Brussel en elders eerst en dan de kleine
keffertjes van 't Ypersche daarachter.
Wat moest het gevolg zijn van die
ophitsing? Dat volk dat naar die geuzen-
meetingen loopt, en peist niet. Zij" huilen
en brieschen en stelen waar ze 't schoo-
ne hebben gelijk te Brussel en daar
staan nu de liberale potuils te kijken
gelijk Seven op zijn meubels!...
De eene gazette achter de ander komen
nu tot betere gevoelens; ze zouden 'de
geweldigaards willen tegenhouden, maar
dal en lukt niet altijd! Ze zeggen nu Wel:
Heila, mensclien, 't is genoeg! ge zijt
zelfs al te verre gegaan! In Belgenland
en houden de burgers niet van al dat
lawaai en wat nog erger is, we zouden
't kunnen bekoopen toekomende jaar in
de kiezing! Sefa de kiezers pei
zen zij, en heeft juist geen musschepoot
jesL.
Kijkt hoe de Eljtoile Vrijdag laatst
schreef over al dat Ferrer geweld:
...Die overdrevenheden, dat geweld,
kunnen invloed uitoefenen op de aan
staande kiezingen.
:De Belgische burgerij houdt niet veel
van betoogingen, die ontaarden in aan
slagen legen personen en eigendommen.
Van een-en anderen kant bereiden onze
tegenstrevers, die niet nauw zien öp
hunne propagandamiddels zich van
rtu af om die straatschenderijen tegen
ons uit te buiten. Laat ons opletten van
hen niet onvoorzichtig wapens in de
hand te geven en van in de val niet te
loopen.
Te laat beklaagd! Wal gedaan is, blijft
gedaan! Het volk heeft de ophemeling
gezien van Ferrer in de Ypersche libe
rale bladen; 't heeft den blauwen plak
brief gelezen van den meester der vrij
metselaars, kortom 't heeft de scherven
zien liggen, en te naaste jare zal het
zijn oordeel vellen over al uw geweld
Wacht maar tot Mei!...
1 e j
Eene afschuwelijke misdaad is in Spanje
bedreven geworden.
Men heeft Francisco Ferrer ter DOOD
gebracht.
Waarom
Hij werd beticht den opstand te Barcelon»
ingericht te hebben Men beweerde dat hij
anarchist was.
Dat waren alleen maar voorwendsels.
De ware reden is dat Ferrer republikein
was, vrijmetselaar en stichter van wereld
lijke scholen.
Hij was een eerlijk man
Met hem te vermoorden, heeft men de
vrijheid van geweten, het recht van denken
willen dooden.
Gansch het verstandelijk Europa voeit
zich getroffen en verzet zich tegen dien
aanslag.
Wie heeft die misslag durven begaan
Wie zijn de moordenaars 1
Het is de c.'ericale geest van het zeer
katholieke Spanje, het land der Heilige
Inkwisitie.
Zullen wij dulden dat ons Staatsbestuur,
dienzelfden geest ten onzent zou inplanten
en aldus van België een tweede Spanje
maken
[Uit hei Weekblad van Yper
van 23 October ipop.)
Wellicht zal een of ander onder IJ op 20
October eene lieve uitnoodiging ontvangen
hebben welke met deze woo'den aanving
Het zal UEd ongetwijfeld aangenaam zijn
te vernemen dat onze pogingen tot het stich
ten van het werk Christen Volksondor-
licht met goeden uitslag bekroond zijn.
Maar wellicht zal ook wel een of ander
onder u bij zich ze f gedacht hebben zeker
zeer aangenaam, maar - - welke pc-gingen?
welk christen volksonderricht Maar wan
neer gij in pui peren letter den naam:
Exceisior beneden het blad bemerktet
zult gij wel geraden hebben Zie 't is de
jonge springlevende maatschappij, die niet
te/reden hoogt re kennis aan te leeren aan
hare leden en aan de ontwikkelde mannen
der stad, nu ook voor hot volk het brood
voor zijn geest en zijn gemoed zal breken
dat het vraagt en ongetwijfeld was het
u aangenaam te vernemen dat voor het
volk in Vlaamsche taal voordrachten over
kunst, wetenschap, apologie ingericht zou
den worden.
Dus Maandag 1.1. in de Iweinszaal zou de
eerste les gegeven worden over Bouwplan
en Bouwgrond in de christene Apologie.
Mocht men rechtuit spreken, deze eerste
uitnoodiging scheen zoo aanlokkend niet,
en feet was te vei wonderen dat zooveel volk
zo beantwoordde - Lessen over Bouwgrond
in de Apologie schijnen bij een eerste ge
zicht zoo aantrekkelijk niet. Ja meer dan
een ook der toehoorders der fransche voor
drachten w-as afwezig geenszins dat zij het
Vlaamsch onmachtig zijn of het onder het
Fransch zouden stellen, maar omdat ze
meenden waarschijnlijk weinig nut to zullen
trekken uit eene les voor het volk, zoo eene
soort Catechismusles Maai noo t meer
dan nu werd vorwezentlijk de afwezi
gen zijn st»eds in het ongelijk.
Prachtig heeft de E. H. Frutsaert, wel
gekende voordrachtgever v,.-n Brugge, de
reeks apologetische lessen begonnen. Met
klare zoetklinkende zingende stem Leeft hij
ons een uur lang helder licht voor den geest,
ontroering voor het gemoed geschonken.
Breed en k'aar voorwaar was zijne samen
vatting of synthesis der christene Apologie.
Tot nu toe hadden wij voor Excelsior alleen
staande voordrachten verkregen over Vrij
heid van den wil, over Prophetien en Mira
kelen, over H. Schrift en andere Hoe deed
het deugd voor den geest in één overzicht
al de vragen samengevat en verbonden te
zien die d« geloofsverdedinging aanbelan
gen Ten eerste noodzakelijkheid van den
godsdienst met bestaan van God zijne heer
schappij, zijn voorzienigheid, met de ziel
van den mensch, hare onstoffelijkheid, vrij
heid, onsterfelijkheid en afhankelijkheid van
God ten tweede de waarheid van het
christendom de veropenbaring, hare moge
lijkheid, hare geschiedkundige wezentlijk-
heid Christus in tegenstelling met Boudda,
Confucius, Mahomet Christus in zijne
leering. in zijne mirakelen in zijne verrij
zenis ten derde de waarheid der katho
lieke kerk de christene kerk in hare instel
ling, in haar leven de katholieke, in tegen
stelling met de Protestantsche, de Griek-
sche de katholieke in hare apostoliciteit,
hare eenheid hare heiligheid hare alge
meenheid.
Deukt ge niet dat velen een geheel nieuw
inzicht in dezo zaken zouden bekomen heb
ben hadden ze daar tegenwoordig geweest.
Voegt daarbij eene aangename verhande
ling over het gezond oordeel met zijne hin
derpalen de onverschilligheid, de vuoroor-
deelen en de valsche wetenschap, en gij zult
vermoeden welke belangrijke vraagstukken
dezen avond besproken geweest zijn.
Wij mogen dan besluiten dan het Christen
Volksonderricht geen beter begin kon wen-
schen, en dat zonder twijfel vele christen
ontwikkelde mannen zullen overtuigd zijn
dat. ook zij, misschien zooveel nut en
geestesvreugde zullen trekken uit dit
vlaamsch volksonderricht als uit vele vorige
fransche voordrachten.
Maandag 15 November zal dezelfde voor
drachtgever het hebben over het bestaan
van God de heeren abonnenten der
fransche confereatien hebben er vrijen toe
gang, de ledeD der aangesloten bonden
kunnen de voorwaarien vernemen bij hunne
besturen
Mocht er nogthaus eene kleine bemer
king bijgevoegd worden. Ligt het in het
domein der onmogelijkheden de deur der
Iweinszaal te doen open en toegaan zonder
dat slepend verstrooiend gedruisch dat ons
in het begin van ieder voordracht wel tien
minuten lang plaagt
111 -
Eeue nieuwe t a n d k u n d i g e
r i e h t i n g is geopend bij IR DIERYCK',
heel- en geneesmeester, hondstraat, 25,
Yper.
ZITTING VAN 28 OCTOBER 1909
Voorzitteischap M. Biebuyck.
0fl7 Wndöolaeghe Emilien, van Zilleboke,krijgt
zo ir. boete voor slagen aan Nyssen Marie.
Deleu Victor, Schacht Emile van Staden, en
Vancoillie Emile van Hooghlede, kr(jgen elk
00 ir boete voorwaardelijk voor slagen aan
Lapella Alfons
Vandermoersch Cyriel van Zillebeke,200 fr.
voor jachtmisdrijf en 100 fr. om ziju wanen niet
afgegeven te hebben.