Sint Maarten
Van over oude tijden is Sint Maarten te Yper vereerd
geweest als patroon van de stad en van de Collegiale, later
Kathedrale. Deze vereering heeft nog aan luister bijge-
wonnen sedert Yper tot zetel verkozen was van een bis
dom, en een der vermaardste kapittels de plaats ingenomen
had der reguliere kanunniken van 't aloud Sint-Maartens
klooster.
Yper's Kapittel of Kanunniken
Het Ypersch kapittel was samengesteld uit drie soorten
van leden twaalf «prebenden» van 't oud Sint- Maartens
klooster, tien overgebracht van de vernietigde Kathedraal
van Teiuwanen en tien overgebracht van 't kapittel van Sint-
Walburga te Veurne. Alhoewel in een en zelfde kapittel
versmolten, bleven de kanunniken der ondeiscneiden
prebenden den naam van hun herkomst behouden en hun
oorspronkelijke patronen vereeren. Zoo komt het dat op
den retabel van 't hoogaltaar benevens den marmeren
Sint Maarten te peerde, den lieveling van d'oude Yper-
lingen nog de levensgioote marmeren standbeelden
stonden van Sint Walburga, en van Sint Maximus, den
patroon van Teruwanen (Terenburg).
De rijven der patronen
Elk lid, zooals men zegde 'tlid van Yper, van Te
ruwanen en van Veurne had nog relikwieën van zijn
patroon. De njve van Sint Maximus, waarin ook de over
blijfsels van Sint Hunfridis bewaard werden, bestaat nog.
Van Sint Walburga bezat men een zilveren borstbeeld,
dat bewaard werd in een monument van zwart en witten
marmer, aan den ep.stelkant in 't koor. En van Sint Maar
ten had men insgelijks een zilveren borstbeeld, in een
prachtig monument gesteld, aan den Evangeliekant van
Y zelfde koor.
Zilveren borstbeeld van Sint Maarten
De relikwie van Sint Maarten, een deeltje van den
schedel, was een geschenk van de doorluchtige en god
vruchtige aartshertogin Isabella. Antonius de Haynin,
bisschop van Yper geworden in 1614 en gestorven in
1626, liet voor deze relikwie een kostbare zilveren rijve
maken, die door den bekenden Sandeius geroemd wordt
als «het schoonste borstbeeld van 'tland». Daar is zeker
een beetje overdrijving in die beoordeeling.... 't Was
toch een meesterstuk, en we zijn er te meer spijtig om
dat het niet bewaard bleef.
Het borstbeeld was bijna geheel van gedreven zilver,
met enkele kleine versieringen in verguld brons. Hets'elde
Sint Maarten voor in bisschoppelijk gewaad, met den mij
ter en een rijke koorkap. Op de sierbanden van de koorkap
stonden medaillons met voorstellingen uit het leven van
den heilige.
In de borstklep die den mantel samenhoudt was de
Telikwie gevat. Op het rijkversierde voetstuk stond het
wapenschild van bisschop de Haynin met zijn wapen
spreuk In cruce aalus
Het heerlijk monument de Haynin
Niet tevreden met die kostbare rijve, liet bisschop de
Haynin, aan de Evangeliezijde van het koor een heerlijk
monument stellen dat moest dienen voor zijn eigen graf
en tegelijk voor bewaarplaats van de kostbare relikwie.
Dit schoon monument was van boven in drie vakken in
gedeeld het middenvak was een diepe nis, waarin het
borstbeeld stond, de zijvakken droegen marmeren stand
beelden rechts Sint Antonius abt, patroon van den pre
laat links de nisschop zelf, geknield en met gevouwen
handen. De middt-nnis was gewoonlijk met een luik afge
sloten 'twas slechts op groote dagen dat de kostbare
rijve zichtbaar was. Maar op de luik stond het conlerfeit-
sel van de zilveren relikwiekast geschilderd, met opschrift
Verum exemplum reliqaiarii St. Mart ni hic qu;escentis,
dat is «waar afbeeldsel van de rijve van Slot Maarten
hier rustend
Met de Fransche Revolutie is dit prachtstuk, met nog
ontelbare meesterwerken en schatten onzer Kathedraal,
verloren gegaan.
Ons borstbeeld van Sint Maarten
Als de kwade dagen voorbij waren, liet men, volgens
het «waar afbeeldsel» dat op de luik geschilderd stond,
een nieuw houten borstbeeld maken, dat verguld en ver
zilverd werd.
Er wordt verteld dat zekere oude Yperlingen, toen ze
'tvergulde borstbeeld zagen, meenden dat de oude rijve
teruggevonden was. Helaas, die een beetje kenner is zal
dat nooit denken.'t Is toch een dierbare gedachtenis, en
niettegenstaande de gebreken, is die houten rijve toch een
knap werk, dat goed staat in onze herbouwde prachtkerk.
