van
Nieuport en Kanton
Voor Waarheid
Vrede!
en
Voor Vrijheid
Recht!
N° 8
Zaterdag 20 November 1909
Eerste Jaargang
CU
Het militaire vraagstuk
Katholiek onderwijs
Rhetorica
'EEKBLAD
pen onder de wapens.
Algemeen en door alle politieke partijen
DRUKKER
JOSEPH HAEGK
Statiestraat, Oudenaarde
VERKOOPER
Pieter Verstraete, iovii
Valkestraat, Nieuport
PRIJS PER NUMMER
S centiemen
blijspel hebben mogen toejuichen. Neen, voor
zeker neen, bet tooneel vergt studie. Het is eene
studie van aangename ullspaning, waarop het
spreekwoord zeer toepasselij k is al smeden wordt
men smid.
len liberalen en socialisten aldus boven
hun politiek belang.
Zoo is de toestand op heden 16 Novem
bet'; morgen herneemt de bespreking
van dit belangrijke vraagstuk in de Bel
gische Kamer. Laat ons hopen dat de
hervorming die uit die bespreking zal
ontstaan, in democratischen zin zij opge
vat en van nu af de schandelijke loting
en de hatelijke plaatsvervanging voor
immer verdwijnen!
En, is er hierdoor verdeeldheid in de
klerikale rangen gezaaid en werpen de
klerikale gazetten elkaar de liefste bena
mingen naar het hoofd en kunnen zij hun
ne gramschap niet verbergen, aan ons,
vrijzinnigen, hand in hand ten slrijde te
trekken met ontvouwde banier, waarop in
Mie aanstaande in gulden letteren zullen
prijken
Gel ij kheid en Recht zegepraalt!
Wie zich een weinig met de politieke weP(| en wordt erkend, dat, alloewel de
aangelegenheden des lands bemoeit weet j onzijdigheid van ons vaderland door de
groote mogendheden wordt gewaarborgd,
wij niettemin voor plicht hebben, op vol
doende wijze onzen geboortegrond te ver
dedigen en hem tegen allen vreemden
te vrijwaren.
Er moest dus naar middelen uitgezien
worden om het noodige getal soldaten
onder de wapens te hebben.
De oude kopstukken der klerikale partij
altijd gereed om elke rechtvaardige de
mocratische hervorming te bekampen,
wilden het vrijwilligersleger uitbreiden,
doch de onmogelijkheid werd hiervan
spoedig ingezien.
De eerste minister Schollaert had ver
klaard dat hij het militaire vraagstuk
alleen .net hulp van zijne klerikale vrien
den wilde oplossen. Hij stelde voor Een
zoon per familie mo st soldaat worden
doch hij mag zich doen vervangen en den
diensttijd werd niet verminderd. De
hatelijke plaatsvervanging bleef behouden
de diensttijd werd niet verkorn, ae KrTjge-
lasten werden verzwaard.
Dit ontwerp werd door de klerikalen
niet gunstig onthaald. Allerlei pogingen
werden in het werk gesteld; allen invloed
werd gebruikt; beloften werden gedaan,
koopen en verdragen gesloten, om dit
wetsvoorstel te doen stemmen. Edoch die
uitkomst werd niet behaald. Woeste en
zijne trawanten, altijd koppig van natuur,
stelden zich hier halsstarrig tegen; de
onvermijdelijke scheuring en tweedracht
was in het klerikale kamp ontslaan.
Onmachtig om tot eene praktische en
eenigzins rechtvaardige oplossing te ge
raken, begon ook minister Schollaert een
toon lager te zingen. Reeds verwerpt hij
de hand niet meer die liberalen en social!- I
sten hem willen reiken om eerlijkheid en
rechtvaardigheid tegenover voorrecht te
doen zegepralen.
Liberalen en socialisten stellen voor
Alleman soldaat, geene plaatsvervanging
meer, doch ook maar soldaat gedurende
den hoogst noodigen tyd en niet langer
dan een jaar. Op die manier zouden de
krijgslasten niet verzwaren; elkeen zou,
zooals het plicht is, zijn vaderland dienen
doch niet langer onder de wapens zijn
dan volstrekt noodig is. 't Ware de ge
lijkheid, de eerlijkheid, de rechtvaardig
heid en de broederlijkheid in den vollen
zin!
Wordt dit niet gestemd, dan zijn liberalen
en socialisten bereid, ten einde toch eeni-
ge verbeteringen te bekomen, het gea
mendeerd wetsvoorstel der regeering te
stemmen, dit is een zoon per familie,
doch op voorwaarde dat de dienst persoon
lijk weze (van plaastvervanging kan er
geen spraak meer zijn) en dat de dienst-
1 tijd zoo kort mogehjk weze.
En een bewijs willende geven hunner
verdraagzaamheid, hunner vredelievende
inzichten, stemmen zij toe in de vrijstel
ling van geestelijken en zelfs van andere
kloosterlingen. Het nationaal belang stel-
Dikwijls pochen de katholieken er op dat zij
met hun geld scholen stichten, terwijl zij aan de
liberalen verwijten van de ofïicieele scholen, die
met het geld der lasten betalers onderhouden
worden, de hunne te maken en geen geld over
te hebben om er andere te stichten.
Die beweringen dienen eens nader besproken
te worden.
Vooreerst, indien het In den boginne waar kon
zijn, dat de klerikalen scholen slichten met hun
eihen geld, dient men op te merken hoe zij aan
dat geld komen. Het zijn op den buiten vooral,
de priesters die, onder alle slaeh voorwendsels,
de menschen geld afdwingen, er aan de vrouwen
vragen indien de mannen er geen zouden geven,
en altijd vinden en zeggen durven dat men niet
genoeg geeft. Zij schamen zich niet alzoo eene
ware belasting te heffen tot op de armste huis
houdens, en zelfs menschen die maar te weinig
hebben om le leven een zuurgewonnen geld af
te doen, terwijl zij zelf in weelde leven en zich
éUWHfflifSWftv™--
voor hunna scholen te zorgen en niet zeodra was
de klerikale partij aan het bewind ot zij begon
nen no"d te kraaien en toelaag op toelaag van
den Staat te eischen en te verkrijgen Nu nog is
het streven der gansche dompersbende de vrije
en officieele scholen gelijke toelagen te doen
geven.
Dit laatste Is eigenlijk niet dom. Alzoo zouden
hunne scholen hun niets meer kosten en zou er
weldra geen officieel onderwijs meer zijn.
Dit laatste Is ook wat zij zouden willen en men
ziel het genoeg op de buitengemeenten waar zij
volkomen heer en meester zijn en waar zij dan
ook het officieel onderwijs uilgeroeid hebben ef
tan minste het i.-der onzijdig karakter afgeno
men. Wat zij willen is vrijheid voor hun zelf,
dwang voor anderen, en de vrijzinnige lieden
die op den buiten hebben geleefd, hebben dat
maar al le wel ondervonden. Sommige zijn ver
plicht geweest hunne kinderen zelf te onderwij
zen, liever dan ze in de bestaande scholen te
laten verstompen en tot onwetendheid doemen.
Zijn nu de officieele scholen, liberale scholen?
Wel neen, het zijn iedereens scholen en het Is
juist daarom dat zij onzijdig wezen moeten of ten
minste zouden moeten zijn, want onder het
huidig bewind laat dat veel le wenseben. Het is
ook daarom dat zij door den staat, wiens macht
uitgaat van gansch het volk, moeten ondersteund
worden, terwijl scholen waar men een onzijdig
onderwijs geeft een dweepersonderwijs, en welke
dus slechts door aanhangers van een enkelen
godsdienst kunnen worden bezocht, bijzondere
ondernemingen zijn en volstrekt geen recht
ap staats ondersteuning bezitten. Indien men
1 hun, uit verdraagzaamheid, en nok om hun aan
1 een zeker toezicht te kunnen onderwerpen, wat
uiterst noodig is, gedeeltelijk wil ondersteunen,
hebben wij er niets legen, op voorwaarde dat dit
toezicht ernstiger weze dan nu, want nu levert
het beslaande geene hoegenaamde waarborg.
Wal zijn nu de katholieke scholen, welke ge
sticht zijn met hel geld op boogervermelde wijze
bijeengelruggeld'?
Op vele plaatsen misten hnnne lokalen alle
verelschten der gezondheidsleer. Men heelt van
de liberale scholen gezegd dat zij scholen zonder
God zijn, ja zelfs van de officieele scholen heeft
men het beweerd, maar katholieke scholen zijn
dikwijls scholen zonder lucht. De meesters en
meesteressen zijn veelal onwetend en hebben
meestal de noodige studiën niet gedaan om in
staat te wezen met vrucht de jeugd te onderwij
zen. De meeste tijd gaat voorbij met het aaolee-
Zondag gaf onze gunstig gekende Maatschappij
Rhsrorica haar eerste vertooning van dit too-
neêijuai
Voor eene volle zaal aandachtige tooneelmin-
naars, werden het drama Een Spiegel van Nestor
De Tière en het blijspel De Wachter Verliest van
Van Peene opgevoerd.
Het zou ons te ver leiden moesten we eiken
speler in het bijzonder beoordeelen; zeggen we
alleen dat allen, zonder onderscheid, hebben
geijverd om een knnstig geheel te scheppen.
De toejuichingen die onze tooneelliefhebbers
zoo talrijk als welverdiend te beurt vielen, bewe
zen de kundige vertolking hunner rollen en
waren eene aangename belooning voor de groote
opofferingen welke zij zich getroosten om de be
minnaars van het tooneel van stad en omstreken
eenige zoo genolvolle als leerrijke uren te ver
schaffen.
Zelden zagen wij eene zulke volmaakte samen
hang als waarmede Een Spiegel werd ten teoneele
gevoerd Het stuk, vol zedelijke strekking, is
zonder vrees van tegenspraak, nog weinig vol
maakter weergeven.
Voor wat hel blijspel betreft zullen we alleen
lijk zeggen, dat de luimige zetten en geestige
verrassingen die daarin voorkomen, gevoegd bij
eene goede vertolking, de treurige gemoederen
door het drama ontstaan, volkomen hebben ge
nezen. Van het begin tot h«t einde heerschte er
eene jolige vroolijkheid; de tranen van aandoe
ning en weemoed die in het drama, de wangen
hadden bevochtigd, werden vervangen door
vreugdetranen.
Toejuichingen werden dan ook niet gespaard
en ze waren oververdiend.
Wij danken onze talentvolle Tooneelmeester
en ijverige leden van Rhetorics, voor de kunst
volle avond welke zij ons hebben geschonken en
drukken de hoop uit dat vele jongelingen zichjbij
hun zouden aanbieden om plaats le nemen in de
gelederen van dat groepje vlaamsche kunst
vrienden teneinde hun prijzenswaardig voorbeeld
nate volgen. Het kan niet genoeg gezegd worden
5 dat het tooneel de grootste en edelste leerschool
is die bestaat.
Het is eene school, met een uitgebreid pro
gramma, waarin er vee! moet geleerd worden
Niet onmiddellijk heeft men de noodige bekwaam
heid om rollen te vertolken van een Hendrik
Ugens, of van een Marcus Belo, of een Daniel
Daniels; zelfs niet van een Nand, een Victor
Meys, Rimberl Cuwaerdl of Geerlncx, zooals we
die zondag In het drama hebben zien weergeven.
Evenmin zal men al dadelijk een Sles de Gans,
een Tieste, een Baas West ot een Pieter kunnen
voorstellen gelijk deze die we zondag, in het
dat het bijzonderste vraagstuk waarmede
de Kamer van volksvertegenwoordigers
zich thans bezig houdt, de militaire kwes-
tie is.
Sedert jaren en jaren werd gezegd en
herhaald, en elkeen deelde die zienswijze,
dat er eene dringend noodzakelijke veran
dering moet komen in de aauwervings-
wijze van het leger.
De antiklerikale propagandisten druk-
ten er op in hunne meetings en voordrach
ten, in hunne dag-en weekbladen, hoe de
schaodelijke lotiug en de hatelijke plaats
vervanging nog als een kanker aan onze
nationale instellingen kleefden!
De oogen gingen open; elkeen besefte en
begreep dat er verandering moest, komen,
’t Was dan dat de klerikalen voor den dag
kwamen met hun vrijwilligersleger, om,
voor een oogenblik ten minste, den immer
wassenden invlced van den persoonlijken
en algemeenen diensplicht tegen te gaan.
De klerikalen, die in alles en altyd het
politiek belang hunner partij boven het
openhaar belang der natie stellen, durfden
nog niet naar de kazerne doen .trekken,
de rijke zeons van den machtigen kasteel
heer, de zoons van den welstellenden boer
in tijden vau de kiezing, hunnen machtig-
sten steun. De dorpsgeestelykheid had er
zich ook mede bemoeit; zij nam op zich,
door ’t verleidelijke geld, voldoende arme
boerenjongens over te halen zich als vrij
willigers in te lijven, want die geestelijk
heid vreesde, dat het loven in de kazerne
io eene groote stad, de hersenen onzer be-
göede buitenjongens voor ’t licht zouden
geopend hebben en zij aldus op den buiten
een nadeeligen invloed voor hunnepolitiek
zou veroorzaakt hebben. Edoch zij gelukte
niet in haar pogen. Hoe arm men ook we
zen moge, hoe verleidelijk en aanlokkend
de beloften ook waren toch heeft de boe
renjongen liever ’t vruchtbare land met
zijn zweet te besproeien, dan misschien
wel in ledigheid de schoonste jaren van
zijn leven in de kazerne te gaan doorbren
gen.
Geen voldoende getal vrijwilligers kon
den de klerikalen aanwerven en eindelijk,
niet langer den hachelijken toestand waar
in ’t leger verkeerde, kunnende verduiken
kwam verleden jaar de minister van oor
log rondborstig en openhartig bekennen
dat hij over het noodige getal manschap
pen niet beschikt om ’s lands weerbaar
heid te verdedigen.
Hierzij ter loops gezegd, dat de klerika
len de honderd millioen nieuwe forten
intusschentyd stemden, doch er zich niet
om bekommerden of er soldaten voorhan
den waren om die forten te bezetten.
Altijd even log ek de klerikalen!
Die verklaring van den minister van
oorlog verwekte eene niet geringe op-
schudding.jDe klerikalen hadden zelfs geen
vertrouwen in hun eigen klerikaal mini
ster, doch de aangeduide ondersoeks-
kommissie bevestigde ten volle de echt
heid van het ontbrekende getal manschap-
ABONNEMENT
3,00 fx-axilK. per jeieiz-
op voorhand betaalbaar
Annoncenprijs 0,15 fr. per drukregel. Rechterlijke aankondigingen 0,50 fr. per drukregd. Het recht annoncan té weigeren is voorbehouden. De annoncen, artikelen
en mededeeliuge’n moeten vóór den Donderdagmiddag in liet koffiehuis Willems Fonds, Valkestraat Nieuport besteld worden. Alle artikels of mededeelingen, bestemd voor
voor het Weekblad van Nimport en Kanton moeten door den schrijver onderteekeud en onder gesloten omslag ingezonden worden. Het recht van opname is
voorbehouden en de volstrekste geheimhouding gewaarborgd.
