8W
O '-l <^7 ^-
Poor Vrijheid en Recht!
zVoor Waarheid en Vrede!
Eerste Jaargang
Zaterdag 17 September 1910
N° 51
Hel geld van Rome
De gewijde geldkisten en de
bisschoppen
Hypothese of Waarheid
U W F A
«WW?
OO|
om eene enkele dwa-
soms noodig de
het leven;
der
der
PRIJS PER NUMMER
S centiem
ABONNEMENT
“’Qo frank per jaar
op voorhand betaalbaar
DRUKKER
J OSE2I»M: 1-1 AHCK
Statiestraat, Oudenaarde
Atinoncanprijs 0,15 fr. per drukregel. Rechterlijke aankondigingen 0 50 fr. 1
sa;.-‘X&'SXtestó
voorbehouden en de volstiekste geheimhouding cewaarhnnyri
Doch, bij elk nieuwjaar vermindert de
offrande een beetje meer, en de kassen van
den St Pieterspenning geraken lager en
lager. De toestand van den Paus verergert
van dag tot dag. Het kwaal is, grooten-
deels, toe te schrijven aan de kardinalen,
aan gansch dien woeligen en pronkzieken
aanhang, trotsch op zijne voorrechten,
overladen met uitgaven, verpletterd door
zijne 'eefwijze, die de honigraten van den
bijenkorf plundert eii die noodig heeft, om
te kunnen bestaan, dat de Paus niet
gansch tot het juist behoorlijke gebracht
worde.
Men fluistert, heel zachtjes, dat zekere
prelaten, wier wereldlijke neigingen van
alleman gekend zyn, in ’t Vatikaan een
vurigen veldtocht leiden om Pius X in de
jammerlijkste vraagstukken te verwikke
len. In betrekking metal de verdachte
handelsmannen, de twyfelachtige bankiers
en de beunhazen, smeden ze, beschut door
de gevangenis» der Pausen, alle slag
van duistere handelszaken welke zij schijn
heilig met de kerkelijke vlag bedekken.
’t Zijn die mannen die bereidwillig Du-
pray de la Mahérie ontvingen, die zijne
slachtoffers om den tuin leidden en hunne
vrees in slaap wiegden, ’t Is zij die ’t
heimelijkbestuur hsbben van verscheidene
katholieke fluancieele inrichtingen, waar
mede het Gerecht zich noodlottig zal moe
ten bemoeien, ’t Zijn diegenen welke in
hunne pracht, hunne kostelyke betrekkin
gen, hunne lasten, door de fransche gees
telijkheid onderhouden worden; en alzoo
wordt deze laatste verdrukt, uitgezogen,
geschoren tot de ruggegraat dobr eene
schitterende hofhouding waarvan geene
elkele hoofdstad ons, hedendaags, lietvoor- 1
beeld kan geven.
De bezoldigden van ’t Vatikaan.
(Vervolg)
Wij eindigen ons vorig artikel met aan
te halen hoe, op bevel, een fransch kleri
kaal orgaan in eens van meening was
veranderd en beroep deed op den katho
lieken geest der geluovigen, ten voordeele
van den SI Pieterspenning.
Da fransche geestelijkheid moest voor
waar den katholieken geest zonderling
ontwikkeld hebben om zich in die tegen
strijdigheden te herkennen en zonder een
spier te vertrekken, al die ommekeeren te
aanvaarden. Met dapperheid nochtans,
herbegonnen het meerendeel derpriesters,
volgens het gegeven bevel, voor Rome
giften op te halen, alhoewel ze dringende
behoefte hadden voor hen zelve in te za
melen. Terwijl de landelijke pastoors de
hand bij hunne parochianen reikten, ter-
wyl de geestelijkheid een ontzaglijk ellen-
degeschreeuw tot de bisschoppen verhief,
terwy! de prelaten, eensklaps voor on
overkomelijke moeilijkheden geplaatst,
Rome met hunne klachten lastig vielen en
terwyl de klerikale pers verzekerde dat de
dorpspriestersden hongerdood nabij waren
kregen de Semaines religieuses bet
bevel, aan de geloovigen, nieuwjaargiften
voor den Paus te vragen!
't Is als nieuwjaargeschenk zegden
de vrome tijdschriften dat wij, priesters
en geloovigen, den Heiligen Vader onze
bydrage zullen brengen. In de keus van
dien vorm is er iets hartelyk en eerbiedig
dat, in de oogen van den Vader onzer
zielen, de waarde onzer giften verdubbelt
Een budget van tien millioen voor eene
instelling als het Pausdom moet als uiterst
gering aanzien worden. Wy geven zoo
vlug vier milliards, ’t is te zeggen veer-
tigmaal honderd millioen, aan eene regee-
ring die ze enkel gebruikt om ons te ver
drukken!
De klauwslag was gegeven. De Repu
bliek had er reeds zooveel andere ontvan
gen. De vergelijking werd gunstig bevon
den in de achteruitstrevende kringen. De
oproep ontving een warm onthaal bij de
katholieken wier mildheid op de hoogte
aller taken is. Zekere bisdommen deden
yke opofferingen om nieuwjaar
iar den Paus te zenden. Pius X
lie eerste giften uit de handen van
1 Labouré, en sedert 1907 werd
vering ijverig bewaard.
VERKOOPER
Pleter Verstraete, zoou
Valkestraat, Nieuport
mededéelingen móeten' vóÓMlen Donderdag middag“hXTfe a™on.cte weigeren is voorbehouden. - De annoncen, artikelen
>r het Weekblad van iïieuuorl en Kanton mJL h™.. a.„ alke-traat Nieuport besteld worden. Alle artikels of mededeelingen bestemd voor
geheimhouding gewaarborgd'."e" 8esloten otnsla’ worden. - Het recht van opname is
1 op bet zijne te geven, want c.“
I ling terecht te stellen, Is het
zaak veelzijdig te beschouwen.
Daarom willen wij eens terugkomen op een
bepaald en zeer belangrijk punt van de redenee-
rlng(?) van onzen bestrijder; namelijk op zijne
bewering dal de ontwikkellngsleer slechts eene
hypothese zou zijn en niet ee e bewezene weten
schappelijke waarheid.
Hypothese beleekent onderstelling. Onderstel
ling is een echt vlaomsch woord; hypothese een
fransch woord, afstammende van twee griekscbe
woorden waarvan liet eene onder es ’t tweede
stellig beleekent. Voer den vlaamschen lezer
is hel vlaamsche woord dus verkiesbaar en onze
tegenstrever zou wel gedaan hebben het te ge
bruiken In de plaats van bet hoogdravend ult-
heemsch voortbrengsel dat hij aan zijne lezers
opgedlscht heeft.
Wij willen hier eens onderzoeken hoe men In
de wetenschap, tot de kennis der waarheid komt
voor wat de algemeene natuui wetten betreft, en
welke rol de onderstelling (of hypothese) daarin
vervult.
De geleerde bezit twee bronnen van iolichlin-
gen de waarneming en de proefneming. Deze
laatste Is slechts eene opzettelijke In bepaalde
voorwaarden ingerichte waarneming; in de
proefneming worden de natuuilijke verschijnse
len om zoo te zeggen verwekt, terwijl zij In da
waarneming slechts bestudeerd worden, daar
waar zij zich bulten den wil van den waarnemer
voordoen. In belde gevallen tracht men zooveel
mogelijk de oorzaken van dwaling te vermijden;
door de proefneming zoekt men de omstandig
heden in dewelke zien de verschijnselen voor
doen af te zonderen, de eene van de andere, en
alzoo lot de kennis van de oorzaak van alle ver
schijnsel te komen. Alzoo komt men tot de ken
nis van talrijke maar afzonderlijke feiten.
Reeds daar speelt de onderstelling eene be
langrijke rol; door de waarneming leert men het
verschijnsel kennen; door de onderstelling raadt
men er de mclgalijke oorzaken van en-doorde
JÜ-oefnemingi wordt do gegrondheid of de onge
grondheid der unsmiling bewezen; en dit bewijs
wordt des te krachtiger dat de proefnemingen
talrijker, beter en in de meest uiteenloopeude
omstandigheden genomen zijn.
Zoo komt men lol dekennis van veel feiten en
hunne oorzaken; maar door die handelwijze gaat
de wetenschap hoewel met zekerheid, toch
slechts botrekkelijk traag vooruit.
Gi-lukklglijk zón alle geleerden niet alleen zul
ke geduldige zoekers. Enkel onder de grootslen
raden, door een geniaal doorzicht, meer alge
meene natuurwetten die niet eens, ten minste
voor ’l oogenbllk, onder het bereik der proefne
ming vallen. Gewoonlijk ontmoeten de, op deze
wijze voorgeslelde onderstellingen (of hypothe
sen) in t begin woedende tegenkanting, vooral
wanneer zij vooroordeelen, en voornamelijk
godsdienstige vooroordeelen, tegenspreken; zoo
ging hel met de leer van Copernlc die toch ook
slechts eene onderstelling was op het tijdstip van
dien geleerden.
De Roomsche kerk had de onvoorzichtigheid
die leer, die onderstelling, die au toch algemeen
als waarheid wordt aanzien, ketters te verklaren,
t De ware geleerde evenwel handelt niet ais de
roomsche curiallsten.
i Hij verlangt van eene onderstelling slechts
twee hoedanigheden 1) door geen enkel bekend
i en onbetwistbaar bevonden feit tegengesproken
i te worden 2) vruchtbaar te zijn, anders gezegd
lot opzoekingen te nooden.
Indien zij deze voorwaardon vervult onder
werpt hij ze aan het toetsen bij middel der waar
neming en. zoo het mogelijk is, der proefneming.
Wanneer zij, na lange jaren, aan dit toetsen
weerslaan heeft, wanneer zij door onlelbare fei
ten bevestigd is geworden, de beknibbeling barer
tegenkampers met goed gevolg dooigestaan heeft
zonder door een enkel wetenschappelijk feit be
paald weerlegd geworden de zijn, dan wordt die
onderstelling door de algemeene toestemming
der bevoegde vakmannen, tot den rang eener
wetenschappelijke waarheid verheven.
En dit is nu reeds sedert lang het geval met de
onderstelling der ontwikkeling der nu bestaande
levende wezens, met inbegrip van den mensch,
uit uitgestorvene soorten.
Het stelsel van uitlegging van Darwin, de tal
rijke letten waarop deze beroemde geleerde zijne
bijzondere uitlegging der ontwikkeling steunde,
de verwoede tegenkanting derachterultstreveude
machten, hebben van het vraagstuk der ontwik
keling het voornaamste voorwerp der opzoekin
gen der beoefenaars der natuurlijke wetenschap
pen gemaakt. Zij heeft weerstaan aan een nu
reeds vijftigjarig onderzoek, zij heeft hare bewij
zen gevonden in de vergelijkende vormkunde
(morphologie) in het tweevormig of veelvormig
zijn van bepaalde plant- of diersoorten, in de
gedaante nabootsing of mlmetlsm, In het bestaan
van onwerkdadtge kiernleer (embryologie) uit de
aardkunde en de kunde der uitgestorvene soorten
(paleontologie) uit de overgangsvormen lusschen
bepaalde soorten, de betrekkingen der uitgestor
vene soorten met de hedendaagsche, de feiten
van vooruitstrevende verbetering van 1„;
qok uit de aardrijkskundige verspreiding
planten en dieren; uit bijna alle deelen
levenskunde of biologie in één woord, en hoeft
aan alle opwerpingen weerstaan, bij zooverre dat
de katholieke geleerden, trots den tegenstand
van Rome, ze ten volle aankleven en Jat Rome,
zooals voor de leer van Copernlc, toch zal niueb-n
eindigen met toegeven.
Da klerikale dagbladen maken ons ken
baar dat da Opperkerkeraad, op 2 Septem
ber, een belangrijk dekreet beeft verkon
digd, hetwelk de parochiale tucht wijzigt
in hetgeen de verplaatsing der pastoors
aangaat.
Onder -lo oorzaken er zijn er negen
d>e deu btsschop veroorloven een ver-
plaatsingsmaatregul te nemen, lezen wij
er twee '*i; eene te onthouden bekentenis
fflEUPQ RTen KAN TON
Ons artikel van 20 Oogst laatstleden getiteld
Over de onlwikkelingsleer was reeds een af
doende antwoord op het van onwetendheid ge-
tuigende opstel Aapmensch uit 't Nieuwsblad
van 6 derzeltde maand.
Wij hielden ons, in dit eerste antwoord, op
zuiver wetenschappelijk gebied, zonder ons te
gewaardlgen de grove onbeleefdheden van onzen
tegenstrever in acht le.nemen, want wij verach
ten deze en onze hooggeachte briefwisselaar M.
schijnt wel hetzelfde Ie zullen doen.
Onze bewijsvoering moet wel doortastend ge
weest zijn, want onze godsgeleerde tegenstrever,
die toch anders zoo luide kraalt, zwijgt als liet’
graf. En nogthans was het ons onmogelijk, in
een enkel artikel, een gansch volkomen antwoord
--1 f- j
